Boerenknechten: eindelijk bevrijd van harde hand

Landarbeiders in Groningen
Het NTR/VPRO-programma Andere Tijden, waarvan op zaterdag 19 februari via Nederland 2 weer een aflevering wordt uitgezonden, heet voor die gelegenheid Betere tiedn in Groningen. Het gaat daarin om landarbeiders die hebben gezucht onder de harde hand van enkele hereboeren, vooral in de periode vóór de Tweede Wereldoorlog. Na die cesuur zijn deze mensen er eindelijk in geslaagd zich te bevrijden van het juk. Dat is echter mede te daken aan het feit dat de mechanisatie zich vrijwel overal wist door te zetten.Doordat de onvermogende gezinnen niet zelden groot — lees: te groot— waren, moest het oudst aanwezige kind 'de boer op', dat wil zeggen aan het werk in een vreemde omgeving waar op geen enkel niveau sympathie voor hen bestond. Weliswaar verging het de meisjes die een dienst gingen vervullen, ook niet veel beter, maar hun lijdensweg duurde bijna nooit een heel leven lang, zoals dat van hun mannelijke collega's, doch 'slechts' totdat ze gingen trouwen.

Hier ziet u enkele mensen die het werk hebben gedaan dat in de aflevering van Andere Tijden aan bod komt in de aflevering van zaterdag 19 februari. Eerder was deze afbeelding te zien in de serie Het Verhaal van Groningen dat een vast onderdeel vormt van de programmering van TV Noord te Groningen. Dat gebeurde in het kader van de uitzending over landarbeiders en boerenknechten, waarvan delen in Andere Tijden te zien zullen zijn.

Gesprekken in 't Gronings
De aflevering zal wel worden ondertiteld omdat de gesprekken worden gevoerd in het Gronings. Dat is met mensen van de leeftijd der zeer sterken: de oudste van hen is 98 jaar, de jongste 84 jaar. Zeven mannen in die categorie blikken in de documentaire terug op de dagen van weleer. Voor die film — Van boerenknecht tot landarbeider — werden ze geïnterviewd door Ina Spijk en Annemarie van Buuren, voor de zender TV Noord.
Deze aflevering van Andere Tijden wordt op genoemde zender aanstaande zaterdag gepresenteerd  tussen 20:40 uur en 21:10 uur. Herhalingen kunnen worden bekeken op het digitale televisiekanaal Geschiedenis 24, eerst op maandag 21 februari, tussen 20:00 uur en 20:29 uur; de tweede op dinsdag 22 februari, eveneens tussen 20:00 uur en 20:29 uur.
Extra uitzendingen in de nachtelijke uren en overdag kunt u eventueel vinden in de programmagegevens op de website van de zender in casu.

ZDF toont documentaire Das Drama von Dresden

Enorme tragedie
Op dinsdag 15 februari kunt u zich tot drie kwartier achtereen verbijstering laten verleiden als u de moeite neemt om te kijken naar de historische documentaire die het tweede publieke Duitse televisienet zal uitzenden tussen 20:15 uur en 21:00 uur, handelend over een van de meest aangrijpende, incidentele gebeurtenissen met verstrekkende gevolgen, die onder het begrip Das Drama von Dresden de geschiedenis is ingegaan en heden ten dage nog altijd naar hetzelfde verwijst, ook al zullen er in de ruim zes decennia sedert het gebeuren in de nacht van 13 op 14 februari 1945, in die stad er zich nog talrijke drama's hebben afgespeeld. 
Het begrip drama is daarvoor eigenlijk te algemeen, aangezien het simpelweg een enorme tragedie is geweest, waarvan alle gevolgen nog lang niet zijn uitgewist.

Geallieerde aanval
In genoemde nacht hebben geallieerde bommenwerpers een omvangrijke aanval vanuit de lucht gelanceerd op de Duitse barokstad Dresden, die bijkans in haar geheel werd verwoest: er zijn vijfentwintig duizend doden gevallen in een periode van minder dan een etmaal.
Om een zo goed mogelijk beeld te creëren van wat er nu precies is gebeurd, hebben de makers onder meer gekozen voor interviews met zowel overlevenden van die historische dag — zij het in een afgrijzen wekkende vorm —, alsook met enkele van de overlevende figuren die de bommenwerpers in kwestie hebben bestuurd. Die commentaren worden afgewisseld met archiefbeelden.

Het verhaal van de jonge vrouwen van Red Band

In 1983 publiceerde de schrijfster Tessa de Loo de veel publiciteit genererende bundel verhalen De meisjes van de suikerwerkfabriek, met daarin het verhaal van het wel en wee van jonge vrouwen — die bepaald niet altijd even damesachtig gedrag vertoonden —, werkzaam bij een internationaal befaamde fabriek van zoetwaren in de provincie Noord-Holland.
In het historische programma Andere tijden, van NTR/VPRO, wordt de geschiedenis opgerakeld van heel andere meisjes en een andere suikerwerkenfabriek. Aan het eind van het zevende decennium van de vorige eeuw — de late jaren zestig — zijn honderden vrouwen uit Joegoslavië in de omgeving van Roosendaal terechtgekomen, want daar meenden ze werk te kunnen vinden, en dat bleek juist te zijn: in de fabriek van Red Band.
Hans Goedkoop — sedert jaar en dag presentator van Andere tijden — brengt ons de feiten, die het gevolg bleken van de wijzigingen in de leefgemeenschap waar de vele jonge vrouwen waren neergestreken: de politie raakte overbelast en in de plaatselijke horeca heerste een drukte als nooit tevoren.
De meisje van Red Band wordt uitgezonden op Nederland 2, op zaterdag 12 februari, tussen 20:40 uur en 21:10 uur.

Het verhaal van de jonge vrouwen van Red Band

In 1983 publiceerde de schrijfster Tessa de Loo de veel publiciteit genererende bundel verhalen De meisjes van de suikerwerkfabriek, met daarin het verhaal van het wel en wee van jonge vrouwen — die bepaald niet altijd even damesachtig gedrag vertoonden —, werkzaam bij een internationaal befaamde fabriek van zoetwaren in de provincie Noord-Holland.
In het historsche programma Andere tijden, van NTR/VPRO, wordt de geschiedenis opgerakeld van heel andere meisjes en een andere suikerwerkenfabriek.
Aan het eind van het zevende decennium van de vorige eeuw — de late jaren zestig — zijn honderden vrouwen uit Joegoslavië in de omgeving van Roosendaal terechtgekomen, want daar meenden ze werk te kunnen vinden, en dat bleek juist te zijn: in de fabriek van Red Band.
Hans Goedkoop — sedert jaar en dag presentator van Andere tijden — brengt ons de feiten, die het gevolg bleken van de wijzigingen in de leefgemeenschap waar de vele jonge vrouwen waren neergestreken: de politie raakte overbelast en in de plaatselijke horeca heerste een drukte als nooit tevoren.
De meisje van Red Band wordt uitgezonden op Nederland 2, op zaterdag 12 februari, tussen 20:40 uur en 21:10 uur.

TV5 Monde met een aflevering van La Résistance

De Franstalige, wereldwijd te ontvangen televisiezender TV5 Monde presenteert op gezette tijden een aflevering van een reeks documentaires onder de overkoepelende titel La Résistance, over de functie van het Verzet in Frankrijk gedurende de Tweede Wereldoorlog. Op woensdag 2 februari zal daarvan opnieuw een aflevering worden uitgezonden, tussen 21:00 uur en 23:00 uur: Quand il fallait sauver les juifs.
In Frankrijk werden gedurende de bezetting door de Duitsers — gedurende de Tweede Wereldoorlog — de leden van de Joodse gemeenschap vervolgd op manieren, die de meesten van ons kennen uit documenten die de moderne geschiedenis voor ons heeft 'samengesteld'. Helaas had ook het dubieuze, met de moffen collaborerende, Vichy-regime het op hen voorzien.
Al snel werd duidelijk wat er met de op transport naar Duitsland gestelde Joden zou gebeuren als ze eenmaal in handen van de nazi's waren gevallen, en dat had tot gevolg dat het Franse verzet — de Résistance — een omvangrijke en geheime operatie te organiseren die voor joodse burgers de mogelijkheid opende onder te duiken.

Koning van door Hitler bezet Engeland: Edward VIII

Edward VIII uit het Huis
Windsor (1894-1972).

Als de dreiging die in de roman SS-GB uit 1978, van de thriller-auteur Len Deighton (geb. 1929), nadrukkelijk werd omschreven, werkelijkheid zou zijn geworden — dat het als nazi-Duitsland bekend staande, omvangrijke misdaadsyndicaat in het plan voor een invasie van Britse bodem zou zijn geslaagd —, was het niet denkbeelding geweest dat de op 11 december 1936 afgetreden koning Edward VIII door Hitler in zijn kort tevoren opgegeven functie zou zijn teruggeplaatst.
Nauwelijks een jaar hield deze in 1894 geboren Edward uit het Huis Windsor de Britse troon bezet toen hij bekendgemaakt heeft dat hij in het huwelijk wenste te treden met de Amerikaanse Wallis Simpson (1896-1986). 

De Amerikaanse Wallis Simpson
die met Edward VIII trouwde.

Dat heeft hem in woelig vaarwater doen belanden: zowel de Britse regering alsook het volk was not amused, mede doordat die Amerikaanse reeds tweemaal getrouwd was geweest. Weliswaar meende de koning nog wel een compromis te kunnen sluiten: zijn verbeide echtgenote zou niet als koningin fungeren en hun kinderen zouden geen kandidaat voor troonsopvolging worden. Edward bleek echter te optimistisch: de regering Churchill speelde zijn spel niet mee.
De woorden waarmee de koning zijn aftreden had bekendgemaakt, waren zodanig gekozen dat ze nuchter beschouwd niet onjuist waren. Hij had gezegd niet te kunnen functioneren zonder de steun van zijn echtgenote.
In de periode na zijn troonsafstand is er contact geweest van Edward en mevrouw Simpson met Adolf Hitler op de Obersalzberg, en mede — doch niet alleen — daardoor bleef de geruchtenstroom op gang waarin steevast werd gezegd dat zij sympathie voor de nazi's koesterden. Edward wees zulks verre van zich en kwalificeerde hij in zijn na de tweede Wereldoorlog verschenen autobiografie Hitler als "een enigszins belachelijke figuur met theatrale poses en bombastische pretenties."

Handtekening van Edward, met de
toevoeging RI (Rex Imperator)

Er bestaan echter voldoende bronnen die een andere taal spreken en die komen, onder meer, aan bod in de documentaire Edward VIII und die Nazis — Mythos und Wahrheit. Deze wordt op dinsdag 18 januari door het tweede publieke Duitse televisienet vertoond tussen 20:15 uur en 21:00 uur.

Ongrijpbaar maar toch existent: Hollands licht

Documentaire van Piter-Rim de Kroon
Het digitale Nederlandse televisiekanaal Geschiedenis 24 vertoont op vrijdag 7 januari, tussen21:41 uur en 23:14 uur, een documentaire met de titel Hollands Licht van Piter-Rim de Kroon. De maker van de film stelt daarin een onderzoek in naar dat befaamde maar o zo ongrijpbare fenomeen binnen de Nederlandse cultuurgeschiedenis.

Joseph Beuys, deel van een
Affiche uit 1974 waarop Beuys'
eerste discussie in de VS groot
werd aangekondigd.

De mare — die een lang leven beschoren is — gaat dat het licht in de regio Holland van een heel bijzonder kaliber is, maar er is ook iemand geweest — eveneens een aparte figuur binnen de wereld der kunsten —, die heeft beweerd dat het specifiek Hollandse licht in het midden van de twintigste eeuw zijn helderheid heeft verloren. Dat was het buitenbeentje Joseph Beuys (1921-1986) — de man met onafscheidelijke hoed —, die enige tijd lid was van de Deutsche Bundestag (qua functie vergelijkbaar met onze Tweede Kamer) voor de partij Die Grünen.

Andere tijden met een Ode aan de rivier

Uitgesteld
Op 31 oktober stond de speciale aflevering van het programma Andere tijden, een productie van de NTR in samenwerking met de VPRO, gepland, doch door het overlijden van Neerlands laatst overgebleven schrijver van de als Grote Drie bekend staande mini-groepering, Harry Mulisch (29 juli 1928-31 oktober 2010) moest deze worden uitgesteld, maar — als tenminste niet opnieuw wereldschokkende gebeurtenissen de planning in het honderd sturen,mkunnen belangstellenden op donderdag 30 december, via de tv-zender Nederland 2, tussen 21:00 uur en 22:00 uur, kennisnemen van de inhoud van Ode aan de rivier.

Terugblik
In het jaar 1922 zijn in de zomer twee mannen bij Lobith aan boord van een raderboot gestapt en hebben zij hun doel — de Rijn tot aan de uitmonding in zee afvaren en daarbij "de eerste grote onderwijsfilm maken" bereikt. Het resultaat was een documentaire met een lengte van ruim twee uur. Daarin hebben de heren zoveel mogelijk vastgelegd van hetgeen zij hebben gesignaleerd op en langs het water.
Bijna negen decennia daarna heeft Jan Wouter van Reyen de Waal ongeveer hetzelfde gedaan, en het resultaat daarvan moet ons een indruk geve van de schoonheid van het Nederlandse landschap langs, en het leven op, de rivier.
Aan de hand van zeer uiteenlopend archiefmateriaal krijgen we inzicht in diverse aspecten van, en de veranderingen binnen, het leven langs en op de rivier.
Dat thema heeft ook de inspiratie van — vooral regionale — schrijvers aangewakkerd, zoals van één der bekendste onder hen: Antoon Coolen (1897-1961) voor zijn Dorp aan de rivier (1934) en Stad aan de Maas (1960).

Driehonderd Joden uit Palestina tegen Franco

Op maandag 13 december, om middernacht, begint op de Duitse regionale televisiezender WDR (West Deutscher Rundfunk) de één uur durende documentaire 300 Juden gegen Franco, handelend over de ruim driehonderd Joden die in 1936 uit Palestina zijn vertrokken om deel te nemen aan de Spaanse burgeroorlog in een positie die gericht was tegen generaal Franciso Franco y Bahamonde (1892-1975) en diens troepen. Dat monster zou vier decennia het land Spanje en vooral de bewoners ervan in een ijzeren greep houden en zich profileren als een beul van het ergst denkbare kaliber.

Biografische documentaire over Maarschalk Pétain

Philippe Pétain, geboren in 1856, was maarschalk in het Franse leger en ontmoette veel respect vanwege zijn heldhaftige gedrag tijdens de Eerste Wereldoorlog. Helaas heeft hij gedurende de Duitse bezetting van Frankrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog intensief met de Duitsers intensief samengewerkt waardoor de beschuldiging van collaboratie een voor de hand liggende zaak werd.

Maarschalk Philippe Pétain ontmoet Het Beest uit de Afgrond.

 Die keuze, ten detrimente van datzelfde vaderland, heeft Pétain, na de aftocht van het moffentuig, de nodige sores opgeleverd: hij werd veroordeeld tot de doodstraf. Hij was toen ook al negentig jaar oud. Aan het leven van Philippe Pétain is op 23 juli 1951 een einde gekomen op het Franse gevangeniseiland Île d'Yel. De Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie vertoont op woensdag 24 november de biografische documentaire met de simpele titel Pétain. De uitzending ervan zal worden gerealiseerd tussen 20:15 uur en 22:00 uur.

Spectaculaire luchtreis van Graf Zeppelin in 1929

Lady Grace Drummond-Hay (1895-1946) was in 1929 de enige vrouwelijke passagier tijdens de eerste reis rond de wereld aan boord van de Graf Zeppelin. Dat gebeurde in het kader van haar werk als journaliste voor het Hearst Press Empire. Die reis — welke nu alweer meer dan acht decennia geleden werd gerealiseerd — mag als spectaculair worden gekwalificeerd, aangezien dat 'vliegtuig' over Londen, Siberië, Tokio, Los Angeles en New York kon worden gesignaleerd. Tijdens die uitzonderlijke reis bloeide bloeide er 'iets moois' op tussen Grace en haar gehuwde collega Karl von Wiegand.

Dat alles wordt relatief breed uitgemeten in Farewell, een documentaire die zal worden uitgezonden door de NTR via Nederland 2 in het programma Het uur van de wolf, dat te zien zal zijn op dinsdag 23 november vanaf 23:00 uur tot 00:40 uur in de nacht op woensdag 24 november. Ongetwijfeld zal er binnen niet al te lange tijd een herhaling volgen via een van de digitale 24-uurs kanalen.

De ware Lola Montez en Ludwig I van Beieren

De speelfilm Lola Montès die hedenmiddag in herhaling zal worden uitgezonden, wordt geacht een beeld te geven van de situatie de ontstond toen de 'omgeving' van Ludwig I van Beieren niet meer kon tolereren dat deze monarch een verhouding onderhield met Lola Montès. Die film heeft de reputatie verworven van hoge kwaliteit en alles wat daarbij hoort.
Wij willen u alleen een indruk geven van de twee wezens die in dat echte drama de hoofdrol hebben gespeeld. Hieronder ziet u ze afgebeeld:

Ludwig I von Bayern, lithografie van
Johann Georg Bodmer (1786-1864).

Lola Montez, geschilderd 
door John Middleton 
Murray (1889-1957)

De onwerkelijke vredestijd van het interbellum

Dat er in de twee decennia voorafgaande aan het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in Europa meer dan gebruikelijk, uitzonderlijke, abnormale en verbijsterende dingen zijn gebeurd, hangt voornamelijk samen met de Unordnung die na het einde van de Grote Oorlog bleef heersen, al heeft menigeen daarvoor de ogen gesloten, enerzijds uit opluchting over de in 1918 gesloten wapenstilstand, die als vrede werd verkocht, aan de andere kant als gevolg van het verdringingsmechanisme dat ons mensen wordt geacht te beschermen. In veel gevallen is dat ten onrechte, en zeker met betrekking tot de genoemde periode van 1919 tot 1939.
In de documentaire — 1919-1939: La drôle de paix — worden de gebeurtenissen in Europa tijdens de woelige periode tussen de beide wereldoorlogen nader belicht. Het programma duurt ruim anderhalf uur en is te zien tussen 21:00 uur en 22:35 uur, via de Franstalige televisiezender TV5 Monde.

De verloren stad van de farao in de woestijn

De in tal van opzichten
uitzonderlijke farao
Achenaten/Achnaton, etc.

Buitenbeentje
In de aflevering die deze zaterdag, 30 oktober, in de serie documentaires van de Britse televisiezender BBC, met de overkoepelende titel Timewatch, zal worden uitgezonden — The Pharao's lost city —, wordt herinnerd aan de rebelse farao Achenaten — beter bekend als Echnaton; hij regeerde van ongeveer 1351 tot 1334 vóór onze jaartelling — die ruim drieduizend jaar geleden, samen met zijn volk, naar de woestijn is vertrokken om aldaar een utopische stad te stichten.
(BBC Two-tv, vanaf 20:10 uur.)

Nieuwe archiefbeelden en -geluid Kennedy-moord

Een halve eeuw geleden
Op 22 november 1963 reisde ik per trein naar Rotterdam, waar ik voor het Centraal Station werd opgewacht. Begroet werd ik met de woorden: "Die vuile communisten hebben Kennedy vermoord. De Derde Wereldoorlog is nu wel begonnen."
Hoewel het inmiddels alweer bijna 47 jaar geleden is, staat die aankomst op Rotterdam CS me nog bij alsof ik het gisteren heb meegemaakt. Niet dat ik het enorme enthousiasme voor die VS-president deelde, maar dat doe ik voor geen enkele regeringsleider.
Wat zijn er sedert die dag in november massaal speculaties losgelaten op het thema in kwestie: de moord op genoemde datum, te Dallas - Texas, op John Fitzgerald Kennedy (1917-1963), de vijfendertigste president van de Verenigde Staten van Amerika.

De plaats van het delict op 22 november 1963: Dealey Plaza in Dallas,Rexas, VS.

Meer feiten in documentaire
Het tweede, Nederlandstalige, Belgische televisienet Canvas vertoont op woensdag 27 oktober — vanaf 23:45 uur tot 01:25 uur in de nacht op 28 oktober — een documentaire van Tom Jennings met de titel Lost JFK tapes — The assassination. Daarin zijn nieuw ontdekte archiefbeelden opgenomen die een correcter en completer relaas bieden van de gebeurtenissen op de dag in kwestie, en die tevens een meer afgerond onderdeel verstrekken van al hetgeen er onmiddellijk op volgde.
Een niet nauwkeurig in te schatten aantal keren zijn beelden van die dag in Dallas uitgezonden, verspreid over onze gehele aardkloot. Echter, zo'n vierenhalf decennium ebben er tal van uren aan geluids- en beeldmateriaal in die stad in Texas verborgen gelegen.
In deze documentaire wordt er voor de eerste keer gebruik gemaakt, en wel in ruime mate, van de beelden in kwestie.

Afgelaste uitzending Andere tijden ingehaald

De in onze bijdrage van 23 september aangekondigde uitzending van Andere Tijden over Tiede Herrema is op de in het artikeltje genoemde datum niet uitgezonden. Dat wordt goedgemaakt in de aflevering van donderdag 21 oktober vanaf 21:25 uur.

Een lijk in de politieke kast van Japan

Bacteriologische oorlogsvoering in Japan werd voorbereid om zo nodig te kunnen worden gerealiseerd met behulp van een speciale legereenheid. Reeds sedert 1932 bestaat in Japan een speciale, zeer geheime legerafdeling met de benaming 731, welke was gespecialiseerd in biologische oorlogsvoering.
Serge Viallet heeft over deze legereenheid een documentaire vervaardigd waarin de feiten met betrekking tot deze duistere bladzijden uit de historie van het Land van de Rijzende Zon op een rij worden gezet. De documentaire is getiteld Kizu, the untold story of unit 731. 
Het tweede Belgische, Nederlandstalige televisienet Canvas zendt de film uit op woensdag 20 oktober vanaf 23:30 uur tot in de nacht van donderdag 21 oktober, om 00:25 uur.

Een antieke sage van Gusta Schwab op NDR Kultur

Maandag 18 en dinsdag 19 oktober wordt opnieuw een van de befaamde oude geschiedenissen uit de antieke wereld — welke door de Duitse letterkundige Gustav Schwab zijn gepubliceerd in verzamelingen die tot op de huidige dag populair zijn gebleven. Ook in Nederlandse vertaling zijn de Griekse mythen en sagen, in diverse uitvoeringen  verschenen.
Gedurende de uitzending, op de beide genoemde avonden, van het letteren-programma Am Abend vorgelesen — dat wordt uitgezonden via de Duitse regionale radiozender NDR Kultur tussen 22:00 uur en 22:35uur — kunt u luisteren naar het verhaal Sieben gegen Thenen, voorgelezen door Susanne Stein.
Het verhaal in kwestie is eveneens terug te vinden in het oeuvre van de klassiek-Griekse tragedieschrijver Aischylos, die leefde van 525-456 vóór onze jaartelling. De titel van de Nederlandse vertaling van deze tragedie luidt dan ook gewoon Zeven tegen Thebe.
Mensen die er genoegen aan beleven dit verhaal voorgelezen te krijgen, zouden ook de tragedie eens moeten lezen: een kleine 60 pagina's toneeltekst, dus veel wit tussen de regels en zo meer. Bijwonen van een opvoering zal per definitie wel heel erg moeilijk worden.

Shackletons legendarische Antarctica-expeditie

Ontdekkingsreiziger
Ernest Shackleton.
Foto uit 1904.

Succesvolle mislukking

Een beroemde, historische expeditie, die wel wordt omschreven als de meest succesvolle mislukking, wordt op woensdag 13 oktober in de documentaire The Endurance: Shackleton's legendary Antarctic expedition voorgesteld door het tweede Nederlandstalige, Belgische televisienet Canvas. Daarbij gaat het om het verhaal van de poging om de Zuidpool over te steken in de jaren 1914-1916, ondernomen door Ernest Shackleton (1874-1922).De film in kwestie zal worden uitgezonden door het tweede, Nederlandstalige Belgische televisienet Canvas.

Andere aanpak
Het is een volkomen andere documentaire geworden dan gebruikelijk is voor historische evenementen. Enerzijds kunnen we kennismaken met de beelden die expeditie-fotograaf Frank Hurley (1885-1962) heeft genomen, zowel 'statisch' (foto's), alsook bewegend (film). 

Fotograaf Frank Hurley
omstreeks 1914.

Daarnaast zijn er recente opnamen beschikbaar die eveneens op authentieke locaties zijn gerealiseerd. Verder zijn er delen uit een audio-archief in de film geïntegreerd. Deze hebben  — in samenhang met de eerder genoemde elementen — ervoor gezorgd dat een redelijk compleet beeld is ontstaan van he gebeuren in de jaren 1914-1916, met als gevolg dat de geschiedenis van deze ontdekkingsreis heel wat helderder kan worden gepresenteerd. Aangevuld met interviews van relatief recente datum, met nazaten van de expeditie-leden, dragen het nodige bij aan het fascinerende totaalbeeld.

De documentaire wordt uitgezonden tussen 22:45 uur en 00:50 uur in de nacht op donderdag 14 oktober.

DDR-Nacht zaterdag op derde Duitse tv-net NDR

Iets meer dan zes uur achtereen, met zes verschillende bijdragen, duurt de DDR-Nacht die het derde Duitse televisienet NDR (Norddeutscher Rundfunk) zaterdag 2 oktober, vanaf 2325 uur tot 05:35 uur uitzendt.
De eerste drie kwartier, tot 00:20 uur, zijn gereserveerd voor Tschüss DDR! — Über Warschau in die Freiheit, een documentaire over mensen die de Deutsche Demokratische Republik tijdens de jaren van onbedaarlijke dictatuur hebben verlaten via de hoofdstad van het buurland Polen.
Daarna, tot 01:35 uur, volgt het docudrama Schabowksi's Zettel — Die Nacht als die Mauer fiel. Het gaat over die specifieke situatie op 9 november 1989 toen door Günter Schabowski [1] van het Politbüro voor televisiecamera's heeft bekendgemaakt dat met onmiddellijke ingang dat alle DDR-burgers vrij de grenzen van hun eigen staat zouden kunnen passeren: dat betekende naar vrije keuze reizen. Het was op dat moment duidelijk dat Schabowski zelf totaal verrast was over hetgeen hij voorlas van het kattebelletje dat men hem had toegestopt.
Direct in aansluiting daarop zendt de NDR in totaal vier afleveringen uit van de documentaire reeks Meine DDR. De eerste aflevering is Träume und Illusionen.
Om 02:20 uur volgt een tweede aflevering uit die reeks: Im Schatten der Mauer, en weer drie kwartier later, vanaf 03:05 uur kan men kijken naar Der schöne Schein der Diktatur.

Tenslotte, vanaf 03:50 uur wordt de vierde en — in ieder geval gedurende die nacht — de laatste aflevering uit Meine DDR — uitgezonden. Daarbij gaat het om de documentaire Tanz auf dem Vulkan.
De laatste van de zes bijdragen in deze historische documentaire DDR-nacht  is een portret van de voormalige opperste baas van de DDR,  de zogeheten Staatsratsvorsitzender van de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED): Erich Honecker (1912-1994).
__________
[1] Günter Schabowski (geb. 1929) is een van de weinige voormalige DDR-politici die medeverantwoordelijkheid voor de toestanden indertijd aan de andere kant van de Duitse grens heeft geclaimd, en daarvoor korte tijd in de gevangenis heeft gezeten. Hij heeft daarna in de Bondsrepubliek nog gefungeerd als redacteur van de krant in een kleinere plaats, zeer tot tevredenheid van de bevolking.

Veteranen uit de Koude Oorlog in Andere tijden

Weggevallen grens met oostblok
Sedert 3 oktober 1990 is er geen grens meer tussen het oosten van Duitsand en het oostblok. Daarmee lijkt de langs als dreiging ervaren Grote Beer — lees: De Rus, ook al heet de huidig president van Rusland in onze taal Van Beren (Medvedjev) — relatief tam te zijn geworden en zou men in het Westen niet langer angst hoeven te koesteren voor een invasie, zoals die in de Koude Oorlogs-retoriek werd gepropageerd. Onder anderen de toenmalige VVD-senator Harm van Riel (1907-1980) was er zeer van overtuigd: "Wij weet'n dat de Russ'n koom'n." Gevraagd naar zijn informatiebronnen dienaangaande, zei hij dit te kunnen opmaken uit wat hij las in de internationale kranten die hij dagelijks raadpleegde: De Frankfurter Allgemeine Zeitung,  Le Monde en The Times.

Wijd verbreide angst
Overigens waren het niet alleen politici en aanverwante hoogwaardigheidsbekleders die zich in die dagen door dergelijke irrationele gevoelens lieten leiden. Een twee decennia oudere dame die tegelijk met mij in het begin van de jaren zeventig Russisch studeerde, was er eveneens "heilig van overtuigd", en studeerde onder meer daarom die taal, opdat ze later allemaal zelf kon verstaan wat er allemaal gezegd zou worden.
Te menen dat er heden ten dage geen gevaren uitgaan van Rusland, is, met een ex-KGBér als Vladimir Poetin — door een enkele compleet zweverige figuur beschouwd als en volbloed democraat —  die de touwtjes aldaar in handen heeft, niet denkbeeldig aangezien hij behoort tot de categorie van de meest abject denkbare leiders (van een staat), maar een invasie van het Westen zal hij vast niet wagen.

Nederlandse veteranen
Over die periode van de Koude Oorlog en de verdediging van de oostgrens van het voormalige West-Duitsland gaat het in de aflevering van het geschiedenismagazine Andere tijden, uit te zenden via Nederland 2,op donderdag 30 december, tussen 21:30 uur een 22:00 uur.
Zoals gebruikelijk leidt Hans Goedkoop ook ditmaal de beelden in deze aflevering in en zal hij tussendoor nadere informatie verschaffen over de Nederlandse veteranen die tijdens de Koude Oorlog jarenlang aan de grens met de DDR hebben geoefend om een eventuele aanval van Sovjetzijde te kunnen afslaan.

De eerste Amerikaanse snelheidsovertreder

Niet in het normale lexicon
Geregeld, in principe eens per jaar, verschijnt er, bij de uitgever van de onovertroffen Brockhaus Enzyklopädie, een klein, gebonden boek met de naam Brockhaus in grote rode letters en met één of twee ondertitels: de éne die daarbij steevast voorkomt, is Was so nicht im Lexikon steht.
Daarin wordt de lezer op tal van gebieden geprikkeld met een reeks vragen, die op de oneven pagina's worden gesteld, met aan de achterzijde daarvan het antwoord. Door de inhoud van zo'n alleraardigst werkje door te nemen, heb je inderdaad de beschikking over meer wetenswaardigs, waarvan een deel niet alleen leuk is voor het moment, of geschikt is als gespreksstof, maar tevens feiten en data bevat die je graag voor de rest van je leven meedraagt. In de editie van 1998, die — na BROCKHAUS als hoofdtitel — ook nog Ganz schön merkwürdig als tussentitel draagt, voordat erop wordt gewezen dat men de in korte en bondige teksten gevatte, anekdotisch voorgestelde wetenswaardigheden — in de meeste gevallen bij de vragen voorafgegaan door een tekening van Michael Maier — niet in de normale, omvangrijke editie van de Brockhaus zal vinden.

Wie werd als eerste snelheidsovertreder aangehouden?
"Wer wurde als erster Amerikaner wegen zu hoher Geschwindigkeit festgenommen?" luidt één der in bovenomschreven verzameling opgenomen vragen.

Het antwoord wordt aan de keerzijde van hetzelfde blad (met twee pagina's):
Dat was Jacob German, een New Yorkse taxichauffeur, die het heeft bestaan om in de straten van deze Amerikaanse grootstad in het jaar 1899 met een snelheid van bijna twintig kilometer per uur rond te razen. De agent die hem staande hield, was zelf per fiets onderweg.
__________
Voor een mooie anekdote, uit hetzelfde boekje, over het ontstaan van het theezakje, kunt u terecht in een artikel over de Route va de Thee, op onze moedersite Cultuurtempel.
__________
BROCKHAUS! — GANZ SCHÖN MERKWÜRDIG — Was so nicht im Lexikon steht. Texte von Joachim Heimannsberg; Illustriert von Michael Maier. Redaktion: Gabriele Gassen. 256 pagina's, gebonden. F.A. Brockhaus, Leipzig • Mannheim, 1998. ISBN 978-3-7653-1553-2.

De ontvoering van Herrema in Andere tijden

Het NTR/VPRO-programma Andere tijden komt op donderdag 23 september met weer een aflevering over bijna — en soms zelfs volkomen — vergeten gebeurtenissen uit de twintigste eeuw. Deze keer is De ontvoering van Herrema het thema.
Tiede Herrema (geboren in1921) een Nederlands ondernemer die tevens doctor in de filosofie is, werd op 4 oktober 1975 in de Ierse plaats Limerick ontvoerd door leden van de IRA (Irish Republican Army). Gedurende enkele zenuwslopend-spannende weken werden er onderhandelingen gevoerd,welke er uiteindelijk toe hebben geleid dat Tiede Herrema is vrijgekomen. Thans, vijfendertig jaar na dato, is het toenmalige slachtoffer— inmiddels op hoge leeftijd — teruggereisd naar de plek waar hij dagen achtereen vastzat, in gezelschap van zijn ontvoerders.
Ook deze aflevering van Andere tijden wordt ingeleid en van commentaar voorzien door Hans Goedkoop.

Het stoomschip met 930 ultieme verdoemden

Vanaf 13 mei 1939 doolde de St. Louis, een passagiers-stoomschip met 930 Joodse vluchtelingen veertig dagen over de wereldzeeën, in de hoop dat deze ergens op de wereld welkom zouden zijn, al was het maar in passieve zin. De vrije wereld — vooral het land dat zichzelf afficheerde als van de onbegrensde mogelijkheden: de VS — was niet bereid de bedreigde groep Joden op te nemen, en hetzelfde geldt voor Cuba, waar een tussenstop werd gemaakt.

Dat betekende dat het schip moest terugvaren naar de haven van herkomst, en het betekende dat het merendeel van de vluchtelingen aan boord op termijn een wisse dood tegemoet zou gaan in één der vele concentratiekampen van het weerzinwekkend-uitzinnig gestoorde Beest dat Duitsland regeerde, maar zich daarmee alleen niet kon bevredigen.
Arte-tv zendt de ZDF-documentaire over deze gebeurtenis: Das Schiff der Verdammten — een Duits, Amerikaan, Cubaanse coproductie uit 2005, geregisseerd door Dietmar Schulz —  op woensdag 22 september, tussen 21:05 uur en 22:00 uur; er zal vooralsnog geen herhaling worden uitgezonden.
Meer hierover is te lezen in een document op internet, door Dr. Frank Caestecker, dat tevens is opgenomen in het Auschwitz Bulletin.
__________
Afbeelding: Omringd door tal van kleine schepen ligt de St. Louis in 1939 in de haven van Havana.

Exclusieve beelden uit de Tweede Wereldoorlog

In het geschiedenismagazine Andere tijden, waarvan deze week op donderdag 16 september weer een nieuwe aflevering zal worden uitgezonden via Nederland 2, tussen 21:30 uur en 22:00 uur, worden beelden vertoond onder de titel Oorlog in blik. Diverse mensen hebben, af en toe zelfs stiekem, gedurende de Duitse bezetting van ons land, gefilmd. Zowel (semi-)professionelen alsook particulieren hebben de camera gehanteerd, waarna het resultaat van die handelingen in een kast is opgeborgen of op andere wijze terzijde is geschoven; niet zelden belandde het op een zolder. In de loop er tijden na de oorlog werd veel van dat materiaal simpelweg vergeten.
Hans Goedkoop geeft ook in deze aflevering commentaar bij de bewegende beelden van onder meer een neerstortend Duits vliegtuig in de meidagen van 1940, en bij het afschieten van een raket boven Den Haag.
Ook krijgen we een zeer goede parodie op Hitler te zien, maar daarnaast eveneens pijnlijke beelden: hongertochten door de polder in de latere jaren van de oorlog. Tevens wordt ons Joods familieleven in de Amsterdamse Plantagebuurt getoond.
__________
Afbeelding: Hans Goedkoop. (Foto: VPRO/NPS.)

Portret van Chileense president Salvador Allende

Vanaf 1970 was Salvador Allende (geboren 1908), oorspronkelijk medicus, president van de Zuid-Amerikaanse staat Chili. Zijn grote verdienste bestaat erin dat hij heeft getracht het socialisme te integreren in een democratisch bestel. Onder leiding van een monsterlijke generaal — Augusto Pinochet (1915-2006) — werd in Chili begin september 1973 een staatsgreep gepleegd — niet te vergeten met behulp van de meest weerzinwekkende instantie die deze wereld kent: de CIA — waarna voornoemde militair zich steeds meer ging profileren als massamoordenaar en toonde hij daarnaast dat hij een onwezen was, een onmenselijke dictator zonder enig niveau en zonder enige beschaving.
Het vermoeden bestaat dat Allende zelf een einde aan zijn leven heeft gemaakt, doch zeker is dat geenszins, en binnen de kring rondom die, helaas tijdelijke, president wordt dat hier en daar als hoogst onwaarschijnlijk, zo niet onmogelijk, geacht.
De documentaire — een Frans-Chileense coproductie van Patricio Guzman uit 2004 — zal worden uitgezonden op woensdag 8 september, tussen 20:15 uur en 21:55 uur, via Arte-televisie.
Een herhaling zal te zien zijn op dezelfde zender, op dinsdag 14 september, 's ochtends vanaf 10:35 uur.

Aghet — Een volkenmoord maandag op NDR 3-tv

Heikel thema
In de jaren 1915-1918 zijn er anderhalf miljoen mensen op het gebied van het huidige Turkije om het leven gekomen in het kader van de Armeense genocide. Het is een nog altijd heikel punt binnen diverse delen van de samenleving in het huidige Turkije, al spreken de feiten zodanig voor zich dat ook daar een uiteenzetting met het kwalijke verleden van bijna een eeuw voor onze huidige tijd een dringende noodzaak is. Zolang dat niet gebeurt, is de Turkse staat niet ontwikkeld genoeg voor opname binnen de Europese Unie, hetgeen ook zonder dat onafgewerkte aspect van de geschiedenis van dat land, al moeilijk genoeg is, want terecht niet eenduidig. Hoort Turkije bij Europa tof toch bij Azië, al valt er ook best iets te bedenken dat het ene aspect van vraag bevestigend beantwoordt zonder dat het andere onderdeel wordt ontkend.
Over het fenomeen Armeense volkermoord — waarover reeds een grote rechtszaak is gevoerd — is een documentaire gemaakt: Aghet — ein Völkermord welke op maandag 6 september door de regionale televisiezender NDR 3 zal worden uitgezonden tussen 23:00 uur en 01:30 uur in de nacht op dinsdag 7 september. Het programma zal worden gepresenteerd door Fritz Frey en Jörg Scchönenborn.

Op zondag was er, ter gelegenheid onder meer van de opening van het culturele seizoen 2010/2011, in mijn woonplaats, een kunst-, antiek- en antiquarenmarkt. In één der talrijke dozen met boeken voor een prikje vond ik het hierbij afgedrukte boek over juist dat thema.

Een gelukkige tijd — NPS-documentaire uit 1998

Paul Cohen en Oeke Hoogendijk hebben in 1998 een documentaire gemaakt voor de NPS over de zogenaamde Barneveld-Joden. Dezen hebben hun leven te danken aan een initiatief van de toenmalige secretaris-generaal van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, mr. Karel Johannes Frederiks (1895-1962).

In de film komen negen Barneveld-Joden aan het woord, en zij vertellen hun verhaal. De documentaire zal worden uitgezonden door het digitale televisiekanaal Geschiedenis 24, tussen 21:31 uur en 23:13 uur.

__________

Foto: Mr. K.J. Frederiks

Het geheim van Evita Perón op Holland Doc 24

Onbeantwoorde vragen

In de nacht van dinsdag 24 op woensdag 25 augustus presenteerde het digitale televisiekanaal Holland Doc 24 de documentaire Evita's secret van Frank Gorbeley. Daarin wordt nader ingegaan op één van de vele mysteries die de figuur Evita Perón (1919-1952) tot nu toe zijn blijven omgeven.
Daarbij gaat het niet om zomaar een verhaaltje waarvan steevast de vraag dient te worden gesteld of het wel om een waar gebeurd gegeven handelt. In 1946 was er voor va Perón een reis van drie weken door Europa georganiseerd, het werden echter drie maanden, en juist dat feit, in die periode, werpt onmiddellijk de korte doch klemmende vraag o: Waarom? Is er een verband met het feit dat een jaar later veel nazi's in Argentinië asiel hebben gekregen? In verband met al die feiten doemt een ander vraagstuk op: dat van de vele bankrekeningen die mevrouw Perón in Zwitserland bezat. Zelfs haar weduwnaar Juan Perón (1895-1974) heeft ze na Evita's verscheiden niet kunnen vinden.

Drie keer deze week

Deze documentaire wordt tussen 00:12 en 01:05 uur uitgezonden, en officieel is het dan al woensdag. Op woensdagavond wordt de film door hetzelfde digitale tv-kanaal herhaald tussen 21:00 uur en 21:52 uur. Donderdag 26 augustus kunt Evita's secret nogmaals zien, vanaf 23:13 tot kort na middernacht.Voor nog meer herhalingen kunt u de digitale gids voor TV-programma's: gids. vpro.nl raadplegen.

__________

Afbeelding: Buste van Eva Perón in La Plata.

Pjotr, brieven uit de Goelag op Holland Doc 24

Brieven bij de vleet

Nadat Pjotr Aleksejev in het jaar 1937 te Leningrad werd gearresteerd — in het kader van de extreem waanzinnige repressiegolf, ontstaan in het door daverende gekte getormenteerde brein van Josef Dzoegasjvili bijgenaamd Stalin — en tot acht jaar dwangarbeid werd veroordeeld, die hij in een werkkamp in de Oeral heeft moeten verrichten, hebben zijn vrouw en zijn dochters hem niet weergezien. Wel hebben ze een groot aantal brieven ontvangen, dat hij vanuit dat kamp heeft verstuurd.

De achterkleindochter van Pjotr Aleksejev is op zoek gegaan naar diens sporen in de Oeral, en hierbij is zij op de voet gevolgd door de Nederlandse documentairemaker Jan Jaap Kuiper. Het doel van de kleindochter, en daarmee van lieverlee ook van onze landgenoot, was de lotgevallen van Pjotr Aleksejev zo veel als maar enigszins mogelijk was te volgen.

Driemaal deze week

Tussen 00:00 uur en 00:27 uur in de nacht van dinsdag 17 op woensdag 18 augustus wordt het resultaat van het door Jan Jaap Kuiper verrichte werk als film, met de titel Pjotr, brieven uit de Goelag — een bijdrage van de Humanistische Omroep — vertoond via het digitale televisiekanaal Holland Doc 24. In de namiddag van woensdag 18 augustus wordt de documentaire herhaald op dezelfde zender, tussen 17:33 uur en 18:00 uur. Een tweede herhaling, nog deze week, zal worden uitgezonden op vrijdag 20 augustus, tussen 22:02 en 22:29 uur.

____________

Afbeeldingen

1. Stalin-slachtoffer Pjotr Aleksejev.

2. Documentairemaker Jan Jaap Kuiper.

ZDF-History over Mevrouw Hitler: Eva Braun

De loop van het lot

De aflevering van de reeks ZDF-History van Guido Knopp, die door de tweede publieke Duitse televisiezender — tussen zondag 15 augustus 23:40 uur en 00:25 uur in de nacht op maandag 16 augustus — zal worden uitgezonden, is getiteld Eva Hitler — Die wahre Geschichte.

Slechts éénmaal in haar leven — op 28 april 1945, twee dagen vóór haar door en met Hitler zelf verkozen heengaan — heeft "dieses Fräulein Braun" (geboren 1912) haar naam als Eva Hitler aangegeven, nadat ze eerst nog een hoofdletter B. achter haar voornaam had geschreven. Daarmee liet ze haar meest vurige wens in vervulling die ze, meer en meer met innerlijke overtuiging koesterde: de wettige echtgenote van die mysterieuze, hoffelijke man te worden die enige tijd na de eerste ontmoeting tussen die beiden 's lands Führer werd. Die eerste ontmoeting, welke zou worden gevolgd door nog heel vele, had plaats in de fotozaak van Heinrich Hoffmann (1885-1957) die veel voor Hitler werkzaam was — en niet alleen in het kader van zijn directe vakgebied —, en waar Eva Braun haar dagen sleet als hulp in de zaak. Van het één kwam het ander en uiteindelijk kon ze weliswaar haar intrek nemen op de Obersalzberg tussen de talrijke nazi-grootheden, maar tot die allerlaatste dagen van het Derde Rijk bleef Eva Braun één van de velen die zich in de directe omgeving van Dolle Dolfje hebben opgehouden. En ook al was haar dat in menige situatie niet direct genoeg, ze heeft het geduld opgebracht dat — zij het pas in een situatie van totale verwarring, verdringing en verlies van werkelijkheidsbesef — met de intens verlangde status werd bekroond.

Raadselachtig
Thans, vijfenzestig jaar na haar vuurdood, is Eva Braun voor menigeen nog altijd een tamelijk enigmatische figuur, van wie nog niet zou vaststaan of ze nu een niet bijster intelligente vrouw zou zijn geweest die buiten mode en sport nauwelijks andere interesses zou hebben gehad. Of heeft ze wel degelijk geweten wat haar geliefde Adolf zoal had gepland en in praktijk gebracht?

De film die op zondagavond wordt uitgezonden, wordt geacht enig licht in de duisternis te scheppen. En dat moet kunnen, aangezien er inmiddels wel degelijk flink wat historisch materiaal beschikbaar is over de persoon Eva Braun en haar plaats binnen het nationaal-socialistische gebeuren. De uitkomsten van de decennialange onderzoeken zijn volgens sommige kenners van de periode in kwestie binnen de ontwikkeling van de twintigste eeuw dat de befaamde Engelse historicus Hugh Trevor-Roper (1914-2003) — auteur van onder meer The last days of Hitler, en van Hitlers Table Talk 1941-1944 —tot de conclusie is gekomen: "Eva Braun is een teleurstelling van de geschiedenis."

Of die conclusie nu specifiek gericht is tegen de uitkomst van de onderzoekingen, welke in principe tamelijk onspectaculair bleek te zijn, laten we voor wat het is; feit blijft dat — hoewel er geen sprake is van een breed uitgemeten controverse — de meningen verdeeld zijn. Sommigen kunnen niet geloven dat Eva Braun helemaal niets zou hebben geweten van de verschrikkingen die in naam van de Führer in Duitsland werden gepleegd in de tijd dat Dolle Dolf en Enigmatische Eefje een koppel hebben gevormd.

Concentratiekamp

In ieder geval is er één incident bekend dat niet alleen twijfel zaait, maar zelfs duidelijk maakt dat ze in geen geval "van niets wist". Ook al hield Eva Braun zich zoveel als maar enigszins mogelijk was buiten politieke toestanden en gebeurtenissen bleef en in die houding consequent wist te volharden, is ze daar zeker één keer van afgeweken. Haar zuster Ilse wilde nog wel eens

kritiek of het bewind en bepaalde politieke en maatschappelijke symptomen laten horen, en deed dat zelfs tijdens haar aanwezigheid op de Obersalzberg tussen vrijwel uitsluitend nazi-grootheden en hun aanhang. Bij één van die gelegenheden heeft Eva Braun de volgende reactie ten beste gegeven, die na de oorlog uit de mond van Ilse Braun is opgetekend: "Wenn dich der Führer in ein Konzentrationslager steckt, werde ich dich nicht herausholen."

Daarmee vervalt de gedachte dat Eva Braun helemaal van niets wist, al documenteert die uitspraak evenmin dat ze gedetailleerd zou hebben geweten wat zich daar alles aan beestachtigheden heeft afgespeeld, en/of wie daarvoor mede-verantwoordelijk waren.

Nalatenschap

Ook al was het niet Eva Brauns bedoeling, noch, na de tweede wereldoorlog, die van haar familie, dat de inhoud van haar dagboek bekend zou worden en daarom moest worden vernietigd, het feit dat dit niet is gebeurd, heeft voor enkele Amerikaanse officieren de mogelijkheid geschapen de hand erop te leggen, waarna het in de National Archives in Washington is beland.

De familie van Eva Braun heeft er na de oorlog alles aan gedaan om de reputatie van de Führerbruid zo zuiver mogelijk te houden en evenzo een inbeslagname van haar erfenis tegen te gaan, omdat ze nimmer politiek of militaristisch op de voorgrond zou zijn getreden, en er immers "geen testament" zou bestaan. Vader Braun wist echter wel beter.
Het onderzoek naar Eva Braun heeft veel van de mist rondom haar doen optrekken. De nieuwsgierigheid van veel mensen en daarbij de publieke opinie met betrekking tot de maîtresse van de Führer kon derhalve niet op de verhoopte wijze worden bevredigd, respectievelijk beïnvloed. Ook de wetenschappers die het onderzoek hebben verricht, hadden hun hoop op meer gevestigd.

Uitzonderlijk boekwerk

In 1998 en 2000 zijn er bij Carl Überreuther in Wenen twee boeken van Anna Maria Sigmund uitgekomen met de titel Die Frauen der Nazis, het derde zag in 2002 het licht bij Wilhelm Heyne te München. In 2005 zijn die drie delen — welke inmiddels als bestsellers waren geboekstaafd — in één band — een dikke paperback met 1.072 bladzijden — verschenen voor de zeer schappelijke prijs van vijftien euro.
In het eerste deel daarvan wordt een hoofdstuk van vijftig pagina's, met enkele zwart/wit foto's aan Eva Braun gewijd. Wie de moeite neemt om dat hoofdstuk, respectievelijk het gehele boek met al die verschillende portretten te bestuderen in zeer aangenaam leesbare taal — zal zich daarmee nadrukkelijk verrijken met een schat aan informatie, die in deze band zeer overzichtelijk bijeengebracht is.

__________
Anna Maria Sigmund: Die Frauen der Nazis. Die drei Bestseller vollständig aktualisiert in einem Band. 1.072 pag., met zwart/wit fotos. Wilhelm Heyne Verlag, 2005. ISBN 978-3-453-60016-9; prijs € 15, —.

Trotski: Held en slachtoffer, maar toch ook dader

Niet de vermoorde onschuld

Heel lang, bijna tot en met het einde van de twintigste eeuw, gold Lev Davidovitsj Bronstein — beter bekend als Trotski (1879-1940) — als de 'incarnatie' van het Russische communisme met een menselijk gezicht. De van oorsprong Australische en sedert bijna een halve eeuw in Groot Brittannië werkzame schrijver en televisiemaker Clive James (geb. 1939) publiceerde enige jaren geleden een essay waarin hij zich keerde tegen de houding van (toch nog) velen, die Trotski vereren, niet alleen maar ook omdat hij in opdracht van een meedogenloze meneer Dzjoegiswilli (Stalin, 1879-1953) werd vermoord. Weliswaar is dat laatste juist, doch dat mag niet vanzelfsprekend leiden tot de conclusie dat het slachtoffer in kwestie een volkomen onschuldig, aangenaam en tegemoetkomend wezen is.

Ogenschijnlijk aantrekkelijk

Trotski die, tijdens de Russische revolutie van 1917 naast Vladimir Iljitsj Oeljanov, zich noemende en schrijvende Lenin (1870-1924), de meest vooraanstaande leider was, is er mede door zijn intellectuele niveau — onder meer in de functie van schrijver — in geslaagd zichzelf als een aantrekkelijk wezen te profileren.
Voor Arte-televisie hebben Daniel en Jürgen Ast een documentaire over Lev Trotski gemaakt, die door het tweede Nederlandstalige Belgische televisienet op dinsdag 10 augustus zal worden uitgezonden tussen 22:15 uur en 23:10 uur. Daarin geven diverse deskundigen — onder wie historici — commentaar, hetgeen volgens insiders niet zoveel toevoegt aan alles wat reeds bekend is. Ondanks het ontbreken van spectaculair nieuws in deze biografische documentaire is het leven van de man in kwestie wel zo interessant geweest dat de film de moeite van het bekijken waard is.

Maar Clive James komt daarin met zijn heldere kritiek niet aan het woord, en dat geldt tevens voor de Britse romancier Martin Amis (geb. 1949), die niet is teruggeschrokken voor zeer duidelijke, zij het tevens on-parlementaire, bewoordingen voor het omschrijven van zijn gevoel en inzicht omtrent Lev Trotski.

____________

Afbeeldingen

1. De Russische revolutionair Lev Trotski.

2. De Britse auteur Martin Amis.