maandag 24 mei 2010

Theodor Herzl en zijn boek Der Judenstaat uit 1895 maandagavond in een ZDF-documentaire

Deels gedramatiseerd
Op maandag 24 mei presenteert de tweede publieke Duitse televisiezender (ZDF) — tussen 18:15 uur en 19:00 uur — een documentaire met gedramatiseerde elementen onder de titel Der Traum vom Gelobten Land over de Joodse journalist Theodor Herzl (1860-1904), die tegen het einde van de negentiende eeuw in Europa een groeiend antisemitisme signaleerde. Als Auslöser daarvoor fungeerde de Dreyfus-affaire in Frankrijk, waarover Herzl verslagen schreef voor de Weense krant Die Neue Presse. Voor die krant was hij werkzaam als correspondent te Parijs.
In Herzls optiek was het voor Joden niet voldoende om verdere assimilatie na te streven, en daarom vond hij dat er slchts één oplossing voor de Joden bestond: een eigen staat. Daartoe schreef hij in 1895 het utopisch-realistische boek Der Judenstaat, waarmee hij de grondlegger van het moderne zionisme werd.
Weliswaar bestonden er reeds geruime tijd — zo'n twee millennia — dergelijke gedachten, die alle eveneens waren ontstaan als gevolg van de diaspora waarin Joden al die eeuwen leefden.

Wereldcongres

Bij Herzl bleef het echter niet bij ideeën: hij maakte er werk van, allereerst door in Basel (1897) het eerste Zionistische Wereldcongres te organiseren. De afgevaardigden uit Oost-Europa maakten duidelijk dat zij Palestina als de ideale ruimte voor het realiseren van die wens beschouwden — op godsdienstige gronden.
In de overwegingen van Theodor Herzl was Palestina weliswaar eveneens een optie, maar daarnaast werd ook Argentinië betrokken in zijn beschouwingen. Door toedoen van de Britse minister van Koloniën kwam Oeganda op de agenda en daarmee vond Herzl dat ook dit land land tot de mogelijkheden behoorde. Op het Zesde Congres van de Zionisten (1903) zette hij het punt op de Agenda en stelde hij zelf inderdaad Oeganda voor, maar voor dat plan kreeg hij geen steun, en werd op het daarna gehouden Congres definitief voor Palestina gekozen.
Herzl werkte weliswaar als journalist, maar door zijn opleiding was hij jurist en heeft hij zich geprofileerd als diplomaat,waardoor hij in aanraking kwam met staatslieden, politici en zakenmensen, bij wie hij kon lobbyen. Een der directe gevolgen daarvan was de oprichting van de Jewish Council Trust, een instituut dat geld inzamelde om te gebruiken voor grondaankopen in het gewenste beloofde land.

Kaiser Wilhelm II
In 1898 had er bij Jeruzalem een ontmoeting plaats tussen de toenmalige Duitse keizer Wilhelm II. De majestei maakte een rondreis door het Midden-Oosten en deed ook die plaats aan. Hoewel die Duitse monarch niet bepaald te boek stond als een vriend van de Joden, bewonderde Herzl hem toch vanwege diens grote verdienste: het bijeenhouden van het Duitse rijk dat toen nog uit veel kleine staatjes van uiteenlopende structuur bestond.

Het plan van Theodor Herzl viel bij de Duitse keizer in goede aarde, maar dat vond zijn oorsprong in het feit dat de man in zijn staat de Joden liever kwijt dan rijk was. Mede doordat Herzl het Duits als officiële taal in Palestina wilde invoeren, zag Kaiser Wilhelm daarin een mogelijkheid tot uitbreiding van zijn invloed in die regio.
In de bij gedeelten als drama uitgevoerde documentaire worden niet alleen het leven en de werkzaamheden van Theodor Herzl voor de kijkers uiteengezet, maar worden tevens zijn sporen aan een nader onderzoek onderworpen. In Israël gebeurt het laatste onder meer op de Herzl-heuvel waarzich diens graf bevindt nadat zijn stoffelijke resten in 1949 met het eerste El Al-vlucht naar de nieuwe Joodse staat waren vervoerd.
Op dat graf staat de tekst Wenn ihr wollt, ist es kein Märchen.
____________
Afbeeldingen
1. Voorzijde (met buikbandje) van de nieuwste Duitse uitgave van het boek Der Judenstaat van Theodor Herzl, voor het eerst verschenen in 1895. Deze editie is uitgegeven in verband met een jubileum van Uitgeverij Manesse (Zürich/München).
2. Foto van Theodor Herzl uit 1897, genomen in Basel, ten tijde van het Eerste Zionistische Wereldcongres. 

dinsdag 4 mei 2010

Historisch drama Dresden op 5 mei via ZDF

Speelfilm 
Anna Mauth is verpleegster en werkzaam in een ziekenhuis in de Duitse stad Dresen, aan het begin van het jaar 1945. Als gevolg van het oprukken van het Russische Rode Leger via Polen in de richting van Duitsland, raken diverse Duitse soldaten gewond; veel van hen worden naar dat ziekenhuis in Dresden gebracht waar Anna Mauth werkt. Zij is in het persoonlijke vlak helemaal niet geïnteresseerd in soldaten die zijn betrokken bij aanvallen op haar vaderland. Dat verandert echter spoorslags zodra ze in aanraking komt met een Engelse piloot die blijkt te zijn neergestort; dan raakt ze helemaal in de ban van de liefde. Dit is de synopsis van een historisch drama met de korte — maar in het kader van de gebeurtenissen — veelzeggende titel Dresden
Het is een rolprent uit 2006 van Roland Suso Richter (geboren 1961) over de bombardementen op die stad, begin 1945. De protagonisten in het verhaal worden vertolkt door Felicitas Woll (geboren 1980), John Light (geboren 1964) en Benjamin Sadler (geboren 1971).
De rolprent wordt op woensdag 5 mei, tussen 20;15 uur en 22:40 uur, uitgezonden door het tweede publieke Duitse telvisienet ZDF.


Afbeelding: Regisseur Roland Suso Richter.

Nederlandse schrijvers in Beïnvloed en bewogen

In deze periode van het jaar — en dat al meer dan zes decennia — wordt in ieder geval in ons land, in vrijwel alle lagen van de bevolking teruggekeken op de bevrijding van 1945 en de daaraan voorafgaande periode vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog in september 1939, of tot eind januari 1933 toen Hitler rijkskanselier van het oostelijke buurland werd en daarmee de fatale loop van twaalf jaar weerzinwekkend-bruine geschiedenis van Europa en zelfs daarbuiten onomkeerbaar is geworden. In veel gevallen komen mensen aan het woord welke die periode bewust hebben meegemaakt en nu nog in leven zijn.
In het programma Beïnvloed en bewogen dat op dinsdag 4 mei door het Nederlandse digitale themakanaal Geschiedenis 24 zal worden uitgezonden, komen drie oudere Nederlanders aan het woord welke direct en indirect te maken hebben met literatuur: de journalist en essayist Jan Blokker (geboren 27 mei 1927), de journalist en essayist Henk Hofland (geboren 20 juli 1927), en de romancier en essayist Harry Mulisch (geboren 29 juli 1927). 
Deze drie halen herinneringen op aan hun jeugd ten tijde van de Tweede Wereldoorlog.
Deze film is te zien op dinsdag 4 mei, tussen 21:00 uur en 21:43 uur. Voor eventuele herhalingen in de nachtelijke uren en overdag zij verwezen naar de informatie die beschikbaar is op gids.vpro.nl.
____________
Afbeeldingen
1. Essayist en journalist Henk Hofland.
2. Romancier en essayist Harry Mulisch.

zaterdag 1 mei 2010

Het Venlo-incident — zeventig jaar later in film

Op 9 november 1939 werden twee Engelse geheim agenten, een luitenant van het Nederlandse leger en een privé-chauffeur, door een SS-commando ontvoerd. Die gebeurtenis werd bekend onder de naam Venlo-incident. Hitler zag daarin de aanleiding om Nederland binnen te vallen, ook al had hij aan koningin Wilhelmina beloofd dat Nederland, net als tijdens de Eerste Wereldoorlog, neutraal kon blijven.
In 2009 heeft Jeroen van Kroonenberg een documentaire gemaakt over deze gebeurtenis. Die film wordt op zondag 2 mei via het digitale televisiekanaal Geschiedenis 24 uitgezonden tussen 17:36 uur en 18:43 uur. Een herhaling wordt, op dezelfde zender, gepresenteerd op woensdag 5 mei, tussen 20:36 uur en 21:43 uur.
Voor eventuele verdere herhalingen, in de uren tussen middernacht en ongeveer 18:00 uur in de namiddag/vroege avond, gedurende de resterende werkdagen van de komende week, zij hier verwezen naar gids.vpro.nl.

Heden speciale Bijlage De laatsten van 'Trouw'


In onze bijdrage van donderdag 29 april hebben we gewezen op de gratis dvd over de Tweede Wereldoorlog, die heden bij het dagblad Trouw gratis wordt verstrekt. Dat is inderdaad het geval, en daarnaast is de krant heden voorzien van een extra, losse Bijlage getiteld De laatsten van Trouw. Die bijlage van 20 pagina's is geheel gewijd aan Trouw in de Tweede Wereldoorlog, aaan verspreiders en koeriersters, die vertellen hoe ze als tieners en jonge twintigers zijn beland in dat verzetswerk. We kunnen lezen wat er allemaal bij kwam kijken om die wijdvertakte organisatie overeind te houden. Tevens blijkt dat het tussen de medewerkers van de redactie en de verspreiders niet altijd pais en vree was en dat er ruzie is ontstaan over de vraag wie de baas was en welke koers het medium moest varen. Ook kunnen we lezen dat medewerkers van Trouw betrokken zijn geweest bij het gewapend verzet, en dat men is doorgegaan ondanks dat er betrokkenen werden gevangen genomen en zelfs geëxecuteerd.
Op de voorpagina zijn elf foto's afgedrukt van mensen, thans in bijna alle gevallen tachtig plus, en daarvan enkelen die in hun tiende decennium bestaan. Zij kijken terug en vertellen; bij hun verhalen zijn foto's afgedrukt van nu. Het geheel is een eerbetoon aan hen, die nu nog leven en, vanzelfsprekend, aan de gevallenen en aan diegenen die na de Tweede Wereldoorlog zijn overleden.
Alleen de acherpagina wordt ingenomen door een advertentie, en die betreft de dvd-reeks over de Tweede Wereldoorlog, waarvan de krant vandaag aan abonnees en kopers van een los nummer de eerste cadeau doet.