zaterdag 28 maart 2009

Emigreren in 1900 vanuit ons land naar Amerika

Herhaling van 2000
Voor het programma Dokwerk van de VPRO heeft Cherry Duyns in 2000 een documentaire afgeleverd over een aantal Nederlanders dat in het jaar 1900 is vertrokken naar het verre Amerika. Daarin komt één dag specifiek aan de orde, hetgeen in de titel van de aflevering al herkenbaar is: De overtocht en de passagierslijst van 17 mei 1900.
Deze documentaire wordt thans opnieuw uitgezonden op het digitale televisienet Geschiedenis TV. De eerste keer is dat op zaterdag 28 maart, tussen 21:57 uur en 22:55 uur.
Zoals gebruikelijk volgen er in een televisieweek op dat net diverse herhalingen; deze kunt u vinden door te kijken op het betreffende onderdeel van de website van deze zendgemachtigde.

woensdag 25 maart 2009

De kwalijke kanten van Eugenio Pacelli — Pius XII

Nogmaals het kwade genius Pacelli
Het geschiedenismagazine van het eerste publieke Duitse televisienet ARD/Das Erste, Geheimnis Geschichte, presenteert op donderdag 26 maart, 's avonds laat, vanaf 23:45 uur tot vroeg in de nacht naar vrijdag 27 maart om 00:15 uur de aflevering Der Papst und die Nazis over de omstreden houding van paus Pius XII — met burgerlijke naam Eugenio Pacelli (1876-1958) — tijdens de Tweede Wereldoorlog en met name over zijn zwijgede rol met betrekking tot de Mofse massamoorden op Joden. Maar de contacten van die paus met het abjecte nazituig in Mofrika dateren reeds uit de tijd dat de man, in de jaren twintig van de vorige eeuw, voor de Heilige Stoel nuntius was in Duitsland en reeds toen een reputatie heeft opgebouwd met zijn voorkeuren voor foute figuren in het foute deel van een later tot op het merg foute staat. Deze Pacelli sloot, eenmaal op de stoel van Petrus, zelfs een pact met het Beest uit de Afgrond. Dat was een combinatie van iemand die meent het goede te vertegenwoordigen — maar in de diepste lagen van zijn persoonlijkheid vanzelfsprekend wel beter wist — in een kongsi met de directe incarnatie van het meest satanische dat dit ondermaanse heeft meegemaakt.

De Plaatsbekleder
Bijna een halve eeuw geleden werd West-Europa nog weer, buiten de officiële geschiedschrijving om, met dat thema geconfronteerd door het verschijnen van het toneelstuk Der Stellvertreter dat ook heel snel in Nederland door het Rotterdams Toneel als De Plaatsbekleder — in de vertaling van Gerrit Kouwenaar — werd voorgesteld. Het stuk was geschreven door Rolf Hochhuth (geboren 1931) — die later nog meer foute individuen en groeperingen, zoals minister-president Filbinger; soldaten en artsen op een niet meer te omzeilen manier in de schijnwerpers heeft weten te plaatsen.
Die kwalijke houding van Pontifex Pacelli is dus in wezen al zo'n zes decennia oud nieuws, maar is nu weer actueel doordat de huidige — op tal van fronten eveneens uiterst kwalijke — plaatsbekleder op die Petrus-troon in Rome binnenkort zijn handtekening zal zetten onder de zaligverklaring van die monstrueuze voorganger. En daarmee pleegt deze Duitse paus binnen enkele weken de zoveelste misstap.
De uitzending wordt in de loop van de nacht, tussen 03:20 uur en 03:50 uur herhaald.
____________
Afbeeldingen
1. Pius XII in pias-vermomming.
2. Voorzijde van de boekuitgave van de Nederlandse versie van Hochhuths toneelstuk De Plaatsbekleder.

maandag 23 maart 2009

Hitler liet SA-leiders in juni 1934 vermoorden

Op dinsdag 10 maart werd het eerste deel van in totaal drie van de ZDF-documentaire over Die Machtergreifung uitgezonden. Op dinsdag 24 maart, tussen 20:15 uur en 21:00 uur, presenteert het tweede Duitse publieke televisienet het laatste deel: Der Machtkampf. Hierin wordt uiteengezet dat in juni 1934 — een kleine anderhalf jaar nadat de greep naar de macht door de meest weerzinwekkende brulboei en meest afstotelijke man uit de geschiedenis van West-Europa was gelukt — de zogenoemde bruinhemden — om precies te zijn de SA — lieten merken dat ze het plan hadden opgevat om te gaan concurreren met het leger. Uit tactische overwegingen schaarde Hitler — die zich niet altijd door hysterie en waanvoorstellingen liet leiden — zich snel achter de Wehrmacht en zorgde er daardoor voor dat de krijgsmacht hem door dik en dun zou blijven steunen. Hij liet daarom de toenmalige leider van de SA, Ernst Röhm en delen van diens aanhang vermoorden in de zogeheten Nacht van de lange messen — door Luchino Visconti in breed uitgemeten filmbeelden vertaald onder de veelzeggende titel Götterdammerung (1969) [1]. Voor zover men niet reeds volkomen misselijk van het bruin-voze en dito vuns-abjecte tuig van de richel was, dan draagt de vertoning van de extremistische smeerlapperij van dat Berlijnse beestentuig uit die dagen daaraan ongetwijfeld bij. Visconti wist wat hij deed toen hij deze film maakte. Of het allemaal echt heeft geholpen . . . . . Als je ziet wat er aan voorbereidingen voor nieuwe kuiperijen in het extreem-rechtse kamp, en eveneens op regeringsniveau wordt voorbereid, dan krijgt men een zeer somber beeld van onze directe toekomst.
__________
[1] La Cadutte degli dei (Engels: The Damned.)

zondag 22 maart 2009

Documentaire over Cleopatra — maandag op BBC 1

Vermeende vondst van lijk Cleo's zus
De Britse televisiezender BBC One presenteert op maandag 23 maart — tussen 22:00 uur en 23:00 uur onze tijd — een documentaire onder de titel Cleopatra: Portrait of a killer. Deze film wordt nu uitgezonden aangezien er onlangs een skelet is gevonden dat wordt toegeschreven aan de zuster van Cleopatra, die samen met haar geliefde, de Romein Marcus Antonius, deze moord heeft gepleegd. De "sirene van de Nijl" leefde van 69-30 vóór onze jaartelling. Cleopatra was zeventien jaar oud toen ze als farao de troon besteeg.


Dat die Cleopatra niet bepaald een katje was dat men — en niet alleen man — zonder beschermende kledij, schoeisel en vooral niet zonder sterke handschoenen zou moeten trachten aan te pakken, is uit The Tragedy of Anthony and Cleopatra (1607) van William Shakespeare (1564-1616) bekend, en tevens uit Caesar and Cleopatra uit 1901 van George Bernard Shaw (1856-1950).
Dat sommige van die elementen tevens terug te vinden zijn in het op breedbeeld gepresenteerde, spectaculaire, filmdrama Cleopatra uit 1963 — met Liz Taylor en Richard Burton —, zal niemand verbazen, maar dat is een Hollywood-productie van inmiddels bijna een halve eeuw geleden en derhalve mag men er niet van uitgaan dat de makers daarvan de waarheid in pacht hadden, doch meer oog en oor hebben gehad voor pracht en praal, goud en glutter; eventuele historische juistheden zijn dan mooi meegenomen.
__________
Afbeelding: Buste van Cleopatra. (British Museum, London.)

dinsdag 17 maart 2009

De laatste dag van Lincoln in documentaire op Arte

Duitse productie
Tijdens de avond van woensdag 18 maart presenteert de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie een tweedelige documentaire getiteld Lincolns letzter Tag. Het betreft hier een film over de levens van president Abraham Lincoln (1809-1865) en diens jonge moordenaar John Wilkes Booth (1838-1865).
Het eerste deel — Das Attentat — zal worden uitgezonden tussen 21:00 uur en 21:50 uur, de tweede helft — Reise in die Unsterblichtkeit — volgt direct daarna, vanaf 21:50 tot 22:45 uur. Een herhaling van deel één is te zien op dinsdag 31 maart, 's ochtends om 09:55uur. Ook dan wordt deel twee direct in aansluiting daarop uitgezonden vanaf 10:45 uur.
Het verhaal over die beide levens wordt in deze Duitse documentaire uit 2008 van Wilfried Hauke — gedraaid voor de Norddeutsche Rundfunk — in parallelle handelingen verteld. Gedurende de eerste drie decennia van Lincolns leven zijn er echter totaal geen overeenkomsten tussen hem en zijn latere moordenaar, aangezien de latere zestiende president van de Verenigde Staten in 1809 werd geboren, John Wilkes Booth daarentegen pas in 1838.

De moord
Op (goede) vrijdag 14 april was Abraham Lincoln aanwezig bij een voorstelling in het Ford's Theater, een schouwburg in Washington. Booth schoot de president in het achterhoofd, die daarop de volgende dag overleed. De dader wist te ontkomen en slaagde erin zich twaalf dagen schuil te houden, onder meer in een tabaksschuur in Virginia, waar hij alsnog werd opgespoord. Hij weigerde zich over te geven, en omdat men vreesde dat hij vanuit die schuur het vuur op de hem belegerende beambten zou openen, is Booth door het kordate optreden van een sergeant van de cavalerie door een kier in de schuur neergeschoten. Booth was op fatale wijze getroffen en is enkele uren later overleden. heeft hij een openbare terechtstelling kunnen ontlopen.

Censuur
Deze John Wilkes Booth is de geschiedenis ingegaan als een zware psychopaat, maar de feiten omtrent zijn leven zijn lange tijd achtergehouden, en dat kon doordat al zijn papieren door de federale overheid inbeslag genomen werden en vervolgens onderhevig waren aan censuur. In 1972 heeft de Amerikaanse schrijfster Jan Jordan over het leven van JW Booth een roman gepubliceerd, die is gebaseerd op overgeleverde feiten. De roman, Dim the Faring lamps, schetst het weliswaar turbulente, maar toch ook verrassende leven van Booth, maar weet het eveneens te plaatsen in het juiste kader van zijn enorme teleurstelling omtrent de verovering — tijdens de grote Burgeroorlog — van het Zuiden, dat hij door zijn inspanningen hoopte nieuw leven te kunnen inblazen. Zijn laatste, niet bepaald heroïsche, doch ongetwijfeld als zodanig bedoelde daad, maakt daarvan onderdeel uit.
____________
Afbeeldingen
1. Portret van Abraham Lincoln.
2. John Wilkes Booth, de moordenaar van de president.
3. Uitbeelding van de moord in de schouwburg te Washington.
4. Afbeelding op de omslag van Jan Jordans roman over het leven van John Wilkes Booth.

vrijdag 13 maart 2009

Nederland rond 1900 — deel 1 op GeschiedenisTV

Aanstaande zaterdag presenteert het digitale kanaal Geschiedenis TV de eerste van drie afleveringen — van minder dan een half uur — over het bestaan in Nederland rond 1900. De eerste aflevering van drie is toegespitst op de situatie van de arbeiders en hun organisatie(s), en de eerste sociale wetgeving welke in die tijd werd gerealiseerd. Verder wordt de rol belicht die Ferdinand Domela Nieuwenhuis (1844-1919) daarin heeft gespeeld. Er wordt gesproken met historici en verder komt één en ander aan archiefmateriaal ter sprake.
Op de cultuurwebsite All art is quite useless van Rond1900.nl — waar beter dan daar? — ben ik nog wat nader op het thema en de complete programmering ingegaan. De bewuste aflevering, met de titel Het lot van den werkman zal in de week van zaerdag 14 tot en met vrijdag 20 maart nog zeker tien keer, maar waarschijnlijk zelfs elf maal worden herhaald.
__________
Foto: Een jonge Ferdinand Domela Nieuwenhuis.

woensdag 11 maart 2009

De Milice française hand in hand met de Duitse SS

Inzicht
De Tweede Wereldoorlog en tevens alle toestanden en gebeurtenissen welke daarmee direct en indirect samenhangen, zullen ons nog lang bezighouden, en terecht. Zoveel mogelijk kennis over het hoe en het waarom en over de verstrengelingen in allerlei geledingen, die mede tot deze catastrofe hebben geleid, zou kunnen leiden tot het inzicht dat elk individu het hare, respectievelijk zijne, zal moeten bijdragen om te voorkomen dat in onze westerse samenleving nogmaals zoveel massamoorden worden gepleegd in naam van extreem krankzinnige, door macht bezeten, politici en andere misdadgers, die in de loop der geschiedenis ons continent zo intens hebben ontwricht.
Eén dag nadat het tweede publieke Duitse televisienet ZDF de eerste aflevering van de driedelige documentaire over het Derde Rijk heeft uitgezonden, presenteert Arte-televisie de documentaire Mit der SS Hand in Hand, over de Franse Milice, die een uitermate kwalijke rol heeft gespeeld tijdens de bezetting van Frankrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze instantie heeft vanaf 1943 actief meegewerkt aan de deportatie van vooral Joden en linkse activisten.
Het — dan gebruikelijke — ongeloof onder grote delen van de Franse bevolking in die dagen heeft er, helaas, mede voor gezorgd dat deze activiteiten ongehinderd konden voortgaan.
Een goed voorbeeld daarvan kan men vinden in de film Mr. Klein — uit 1976 van Joseph Losey — waarin op straat gearresteerde mensen in bussen worden gepropt en als een enkeling het waagt te zeggen wat hun te wachten staat, roept een ander dat de Franse politie daaraan nimmer medewerking zou verlenen.

Nadere gegevens over de film
Deze documentaire van Alain Ferrari — in 2008 gerealiseerd voor Arte France — over de in 1943 opgerichte Milice française, door Pierre Laval (1883-1945) — de man die aan de Führer liet weten dat hij samenwerking tussen Duitsland en de Franse regering wenste — wordt uitgezonden tussen 21:00 uur en 22:35 uur op woensdag 11 maart.
Er zijn vier herhalingen van deze documentaire op het beeldformaat 16:9 de komende weken gepland:
14 maart, 's middags om 14:00 uur
20 maart, 's nachts om 03:00 uur
24 maart, 's ochtends om 09:55 uur
26 maart, 's nachts om 03:00 uur
__________
Foto: Pierre Laval.

dinsdag 10 maart 2009

Driedelige ZDF-documentaire: Hitlers machtsgreep

Economische malaise
Wij leven in principe in gevaarlijke tijden. Nu er een economische crisis met alle gevolgen ervan over de globe rondwaart — waaronder zeer velen zeer nadrukkelijk te lijden hebben en nog krijgen, terwijl enkelen daarvan op een ongelooflijke manier profiteren — wordt de onzekerheid onder steeds meer mensen individueel — maar vooral onder bevolkingsgroepen — snel groter en dat bergt het gevaar met zich mee dat de roep om een Sterke Man, eventueel één in travestie, steeds dringender wordt. Hoewel we dat in Nederland thans nog niet extreem hebben meegemaakt, zijn er wel enkele verdwaasde lieden die zichzelf als de sterke kracht beschouwen om de kar uit het slop te trekken, daarbij bewust buiten beschouwing latend dat, als gevolg van de globalisering, het een volkomen onmogelijke zaak is om dan binnen de grenzen van één land — en zeker als dat een kleine natie is — de zaken weer vlot te trekken. Toch zijn er, zo blijkt in de loop der historie wel, dat er toch steeds opnieuw mensen en masse zijn die hopen — en daarom menen te geloven — dat zo'n sterke figuur een tijdelijke, maar werkzame reactie is op elke vorm van crisis.
De president van de Europese Centrale Bank Claude Trichet heeft ons echter laten weten dat hij economisch herstel ziet gloren.


Sterke Man
De geschiedenis heeft echter eveneens aangetoond dat al deze sterke figuren — welke zonder bijsluiter werden opgeleverd — risico's en gros en de meest verschrikkelijke bijverschijnselen ten gevolge hadden. Als we ons blikveld beperken tot de twintigste eeuw, zien we dat in die periode heel wat lieden met criminele inslag het tot topposities hebben gebracht. Eén van degenen die daarvoor het meest in het vizier zijn geraakt — vanwege zijn extremistische krankzinnigheid en beestachtige wezen — was Dolle Dolfje met de Snor.
Dat uiterst abjecte gebrul van die uitzinnige Super-Idioot heeft niet voldoende mensen afgeschrikt; het schijnt dat veel toeschouwers menen dat het zo hoort — men lette ook en vooral eens op heel veel televisie-presentatoren die vrijwel niet anders doen en gewoon hun positie blijven bekleden — en die onoplettendheid heeft er mede voor gezorgd dat de situatie in het Mofrika van anno dazumal zo uit de hand heeft kunnen lopen.

Onderschat
Vrijwel zonder enige uitzondering heeft iedereen in het Duitsland van die dagen — tot politici en burgers ver buiten die staat — deze Adolf Hitler onderschat. Men dacht dat er met eeneventueel eind van de economische crisis ook een einde aan de — dan kortstondige — carrière van dat gekwadrateerde geestelijke gedrocht zou komen. Maar Herr H. werd in januari 1933 rijkskanselier en vanaf dat moment ging het in Duitsland in echt alle opzichten — algemeen maatschappelijk, cultureel en politiek — in ijltempo achteruit met het niveau. Die afbraak met alle — daaraan onverbrekelijk verbonden — parafernalia heeft twaalf jaar geduurd voordat eindelijk grote groepen mensen begrepen dat ze zich hadden laten verleiden door een luchtballon gevuld met het giftigst denkbare gas.

Documentaire reeks
Het tweede Duitse publieke televisienet begint op dinsdag 10 maart — tussen 20:15 uur en 21:00 uur — met de eerste aflevering van drie van een serie documentaires over het Derde Rijk.
De eerste aflevering draagt de titel Das Komplott. De beide volgende afleveringen zullen op 17, respectievelijk 24 maart, door dezelfde zendgemachtigde worden gepresenteerd.
Dit eerste deel zal binnen acht dagen twee maal worden herhaald: de eerste keer op zaterdag 14 maart, tussen 15:00 uur en 15:45 uur; de tweede keer op woensdag 18 maart, vanaf 22:15 uur.
____________
Afbeeldingen
1. Adolf Hitler neemt de zaken over van Hindenburg.
2. Een Monster in de Maak.

zaterdag 7 maart 2009

Het grote geheim van Toengoeska, Centraal-Siberië

Beangstigend heldere hemel
In de nacht van 30 juni 1908 werd de hemel boven Europa plotseling fel verlicht, en dat had tot gevolg dat de wildste geruchten de ronde gingen doen. Wat was er, en waar precies, gebeurd dat dit kon? Drie nachten achtereen bleef dit zo; pas weken later werd er alsnog enig figuurlijk licht op het mysterie geworpen toen de verklaring kwam dat er in het Centraal-Siberische Toengoeska een enorme explosie had plaatsgevonden, doch niemand kon daarover exacte gegevens verstrekken. Hoewel — en dat was op zich al heel opmerkelijk — pas twintig jaar later een Russische groep wetenschappers deze zaak in onderzoek heeft genomen en men de zaken van alle mogelijke zijden is gaan belichten, kan thans worden vastgesteld dat nog steeds niet met de vereiste zekerheid kan worden gezegd wat zich in en boven die uitgestrekte taiga heeft afgespeeld.


Schaarse getuigen
Doordat dit gebied slechts werd bevolkt door enkele nomaden met hun rendieren, ligt het voor de hand dat er zeer weinig ooggetuigen zijn geweest. Stille getuigen daarentegen zijn er nog wel, onder meer in de vorm van de toen geknakte en afgebrande bomen.
Meer over dit fenomeen — dat overigens in de programmareeks ZDF History op zondag 8 maart vanaf 23:25 uur via het tweede Duitse publieke televisienet — nader zal kunnen worden bekeken, kunt u vinden in onze bijdrage op het Nederlandse fin de siècle cultuurweblog All art is quite useless.
__________
Afbeelding: Animatie van een naderende meteoriet boven de Centraal-Siberische taiga. (Foto ZDF.)