vrijdag 27 augustus 2010

Een gelukkige tijd — NPS-documentaire uit 1998

Paul Cohen en Oeke Hoogendijk hebben in 1998 een documentaire gemaakt voor de NPS over de zogenaamde Barneveld-Joden. Dezen hebben hun leven te danken aan een initiatief van de toenmalige secretaris-generaal van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, mr. Karel Johannes Frederiks (1895-1962).
In de film komen negen Barneveld-Joden aan het woord, en zij vertellen hun verhaal. De documentaire zal worden uitgezonden door het digitale televisiekanaal Geschiedenis 24, tussen 21:31 uur en 23:13 uur.
__________
Foto: Mr. K.J. Frederiks

dinsdag 24 augustus 2010

Het geheim van Evita Perón op Holland Doc 24

Onbeantwoorde vragen
In de nacht van dinsdag 24 op woensdag 25 augustus presenteerde het digitale televisiekanaal Holland Doc 24 de documentaire Evita's secret van Frank Gorbeley. Daarin wordt nader ingegaan op één van de vele mysteries die de figuur Evita Perón (1919-1952) tot nu toe zijn blijven omgeven.
Daarbij gaat het niet om zomaar een verhaaltje waarvan steevast de vraag dient te worden gesteld of het wel om een waar gebeurd gegeven handelt. In 1946 was er voor va Perón een reis van drie weken door Europa georganiseerd, het werden echter drie maanden, en juist dat feit, in die periode, werpt onmiddellijk de korte doch klemmende vraag o: Waarom? Is er een verband met het feit dat een jaar later veel nazi's in Argentinië asiel hebben gekregen? In verband met al die feiten doemt een ander vraagstuk op: dat van de vele bankrekeningen die mevrouw Perón in Zwitserland bezat. Zelfs haar weduwnaar Juan Perón (1895-1974) heeft ze na Evita's verscheiden niet kunnen vinden.

Drie keer deze week
Deze documentaire wordt tussen 00:12 en 01:05 uur uitgezonden, en officieel is het dan al woensdag. Op woensdagavond wordt de film door hetzelfde digitale tv-kanaal herhaald tussen 21:00 uur en 21:52 uur. Donderdag 26 augustus kunt Evita's secret nogmaals zien, vanaf 23:13 tot kort na middernacht.Voor nog meer herhalingen kunt u de digitale gids voor TV-programma's: gids. vpro.nl raadplegen.
__________
Afbeelding: Buste van Eva Perón in La Plata.

dinsdag 17 augustus 2010

Pjotr, brieven uit de Goelag op Holland Doc 24

Brieven bij de vleet
Nadat Pjotr Aleksejev in het jaar 1937 te Leningrad werd gearresteerd — in het kader van de extreem waanzinnige repressiegolf, ontstaan in het door daverende gekte getormenteerde brein van Josef Dzoegasjvili bijgenaamd Stalin — en tot acht jaar dwangarbeid werd veroordeeld, die hij in een werkkamp in de Oeral heeft moeten verrichten, hebben zijn vrouw en zijn dochters hem niet weergezien. Wel hebben ze een groot aantal brieven ontvangen, dat hij vanuit dat kamp heeft verstuurd.
De achterkleindochter van Pjotr Aleksejev is op zoek gegaan naar diens sporen in de Oeral, en hierbij is zij op de voet gevolgd door de Nederlandse documentairemaker Jan Jaap Kuiper. Het doel van de kleindochter, en daarmee van lieverlee ook van onze landgenoot, was de lotgevallen van Pjotr Aleksejev zo veel als maar enigszins mogelijk was te volgen.

Driemaal deze week
Tussen 00:00 uur en 00:27 uur in de nacht van dinsdag 17 op woensdag 18 augustus wordt het resultaat van het door Jan Jaap Kuiper verrichte werk als film, met de titel Pjotr, brieven uit de Goelag — een bijdrage van de Humanistische Omroep — vertoond via het digitale televisiekanaal Holland Doc 24. In de namiddag van woensdag 18 augustus wordt de documentaire herhaald op dezelfde zender, tussen 17:33 uur en 18:00 uur. Een tweede herhaling, nog deze week, zal worden uitgezonden op vrijdag 20 augustus, tussen 22:02 en 22:29 uur.
____________
Afbeeldingen
1. Stalin-slachtoffer Pjotr Aleksejev.
2. Documentairemaker Jan Jaap Kuiper.

zondag 15 augustus 2010

ZDF-History over Mevrouw Hitler: Eva Braun

De loop van het lot
De aflevering van de reeks ZDF-History van Guido Knopp, die door de tweede publieke Duitse televisiezender — tussen zondag 15 augustus 23:40 uur en 00:25 uur in de nacht op maandag 16 augustus — zal worden uitgezonden, is getiteld Eva Hitler — Die wahre Geschichte.
Slechts éénmaal in haar leven — op 28 april 1945, twee dagen vóór haar door en met Hitler zelf verkozen heengaan — heeft "dieses Fräulein Braun" (geboren 1912) haar naam als Eva Hitler aangegeven, nadat ze eerst nog een hoofdletter B. achter haar voornaam had geschreven. Daarmee liet ze haar meest vurige wens in vervulling die ze, meer en meer met innerlijke overtuiging koesterde: de wettige echtgenote van die mysterieuze, hoffelijke man te worden die enige tijd na de eerste ontmoeting tussen die beiden 's lands Führer werd. Die eerste ontmoeting, welke zou worden gevolgd door nog heel vele, had plaats in de fotozaak van Heinrich Hoffmann (1885-1957) die veel voor Hitler werkzaam was — en niet alleen in het kader van zijn directe vakgebied —, en waar Eva Braun haar dagen sleet als hulp in de zaak. Van het één kwam het ander en uiteindelijk kon ze weliswaar haar intrek nemen op de Obersalzberg tussen de talrijke nazi-grootheden, maar tot die allerlaatste dagen van het Derde Rijk bleef Eva Braun één van de velen die zich in de directe omgeving van Dolle Dolfje hebben opgehouden. En ook al was haar dat in menige situatie niet direct genoeg, ze heeft het geduld opgebracht dat — zij het pas in een situatie van totale verwarring, verdringing en verlies van werkelijkheidsbesef — met de intens verlangde status werd bekroond.

Raadselachtig
Thans, vijfenzestig jaar na haar vuurdood, is Eva Braun voor menigeen nog altijd een tamelijk enigmatische figuur, van wie nog niet zou vaststaan of ze nu een niet bijster intelligente vrouw zou zijn geweest die buiten mode en sport nauwelijks andere interesses zou hebben gehad. Of heeft ze wel degelijk geweten wat haar geliefde Adolf zoal had gepland en in praktijk gebracht?
De film die op zondagavond wordt uitgezonden, wordt geacht enig licht in de duisternis te scheppen. En dat moet kunnen, aangezien er inmiddels wel degelijk flink wat historisch materiaal beschikbaar is over de persoon Eva Braun en haar plaats binnen het nationaal-socialistische gebeuren. De uitkomsten van de decennialange onderzoeken zijn volgens sommige kenners van de periode in kwestie binnen de ontwikkeling van de twintigste eeuw dat de befaamde Engelse historicus Hugh Trevor-Roper (1914-2003) — auteur van onder meer The last days of Hitler, en van Hitlers Table Talk 1941-1944 —tot de conclusie is gekomen: "Eva Braun is een teleurstelling van de geschiedenis."
Of die conclusie nu specifiek gericht is tegen de uitkomst van de onderzoekingen, welke in principe tamelijk onspectaculair bleek te zijn, laten we voor wat het is; feit blijft dat — hoewel er geen sprake is van een breed uitgemeten controverse — de meningen verdeeld zijn. Sommigen kunnen niet geloven dat Eva Braun helemaal niets zou hebben geweten van de verschrikkingen die in naam van de Führer in Duitsland werden gepleegd in de tijd dat Dolle Dolf en Enigmatische Eefje een koppel hebben gevormd.

Concentratiekamp
In ieder geval is er één incident bekend dat niet alleen twijfel zaait, maar zelfs duidelijk maakt dat ze in geen geval "van niets wist". Ook al hield Eva Braun zich zoveel als maar enigszins mogelijk was buiten politieke toestanden en gebeurtenissen bleef en in die houding consequent wist te volharden, is ze daar zeker één keer van afgeweken. Haar zuster Ilse wilde nog wel eens
kritiek of het bewind en bepaalde politieke en maatschappelijke symptomen laten horen, en deed dat zelfs tijdens haar aanwezigheid op de Obersalzberg tussen vrijwel uitsluitend nazi-grootheden en hun aanhang. Bij één van die gelegenheden heeft Eva Braun de volgende reactie ten beste gegeven, die na de oorlog uit de mond van Ilse Braun is opgetekend: "Wenn dich der Führer in ein Konzentrationslager steckt, werde ich dich nicht herausholen."
Daarmee vervalt de gedachte dat Eva Braun helemaal van niets wist, al documenteert die uitspraak evenmin dat ze gedetailleerd zou hebben geweten wat zich daar alles aan beestachtigheden heeft afgespeeld, en/of wie daarvoor mede-verantwoordelijk waren.

Nalatenschap
Ook al was het niet Eva Brauns bedoeling, noch, na de tweede wereldoorlog, die van haar familie, dat de inhoud van haar dagboek bekend zou worden en daarom moest worden vernietigd, het feit dat dit niet is gebeurd, heeft voor enkele Amerikaanse officieren de mogelijkheid geschapen de hand erop te leggen, waarna het in de National Archives in Washington is beland.
De familie van Eva Braun heeft er na de oorlog alles aan gedaan om de reputatie van de Führerbruid zo zuiver mogelijk te houden en evenzo een inbeslagname van haar erfenis tegen te gaan, omdat ze nimmer politiek of militaristisch op de voorgrond zou zijn getreden, en er immers "geen testament" zou bestaan. Vader Braun wist echter wel beter.
Het onderzoek naar Eva Braun heeft veel van de mist rondom haar doen optrekken. De nieuwsgierigheid van veel mensen en daarbij de publieke opinie met betrekking tot de maîtresse van de Führer kon derhalve niet op de verhoopte wijze worden bevredigd, respectievelijk beïnvloed. Ook de wetenschappers die het onderzoek hebben verricht, hadden hun hoop op meer gevestigd.

Uitzonderlijk boekwerk
In 1998 en 2000 zijn er bij Carl Überreuther in Wenen twee boeken van Anna Maria Sigmund uitgekomen met de titel Die Frauen der Nazis, het derde zag in 2002 het licht bij Wilhelm Heyne te München. In 2005 zijn die drie delen — welke inmiddels als bestsellers waren geboekstaafd — in één band — een dikke paperback met 1.072 bladzijden — verschenen voor de zeer schappelijke prijs van vijftien euro.
In het eerste deel daarvan wordt een hoofdstuk van vijftig pagina's, met enkele zwart/wit foto's aan Eva Braun gewijd. Wie de moeite neemt om dat hoofdstuk, respectievelijk het gehele boek met al die verschillende portretten te bestuderen in zeer aangenaam leesbare taal — zal zich daarmee nadrukkelijk verrijken met een schat aan informatie, die in deze band zeer overzichtelijk bijeengebracht is.
__________
Anna Maria Sigmund:
Die Frauen der Nazis. Die drei Bestseller vollständig aktualisiert in einem Band. 1.072 pag., met zwart/wit fotos. Wilhelm Heyne Verlag, 2005. ISBN 978-3-453-60016-9; prijs € 15, —.

dinsdag 10 augustus 2010

Trotski: Held en slachtoffer, maar toch ook dader

Niet de vermoorde onschuld
Heel lang, bijna tot en met het einde van de twintigste eeuw, gold Lev Davidovitsj Bronstein — beter bekend als Trotski (1879-1940) — als de 'incarnatie' van het Russische communisme met een menselijk gezicht. De van oorsprong Australische en sedert bijna een halve eeuw in Groot Brittannië werkzame schrijver en televisiemaker Clive James (geb. 1939) publiceerde enige jaren geleden een essay waarin hij zich keerde tegen de houding van (toch nog) velen, die Trotski vereren, niet alleen maar ook omdat hij in opdracht van een meedogenloze meneer Dzjoegiswilli (Stalin, 1879-1953) werd vermoord. Weliswaar is dat laatste juist, doch dat mag niet vanzelfsprekend leiden tot de conclusie dat het slachtoffer in kwestie een volkomen onschuldig, aangenaam en tegemoetkomend wezen is.

Ogenschijnlijk aantrekkelijk
Trotski die, tijdens de Russische revolutie van 1917 naast Vladimir Iljitsj Oeljanov, zich noemende en schrijvende Lenin (1870-1924), de meest vooraanstaande leider was, is er mede door zijn intellectuele niveau — onder meer in de functie van schrijver — in geslaagd zichzelf als een aantrekkelijk wezen te profileren.
Voor Arte-televisie hebben Daniel en Jürgen Ast een documentaire over Lev Trotski gemaakt, die door het tweede Nederlandstalige Belgische televisienet op dinsdag 10 augustus zal worden uitgezonden tussen 22:15 uur en 23:10 uur. Daarin geven diverse deskundigen — onder wie historici — commentaar, hetgeen volgens insiders niet zoveel toevoegt aan alles wat reeds bekend is. Ondanks het ontbreken van spectaculair nieuws in deze biografische documentaire is het leven van de man in kwestie wel zo interessant geweest dat de film de moeite van het bekijken waard is.
Maar Clive James komt daarin met zijn heldere kritiek niet aan het woord, en dat geldt tevens voor de Britse romancier Martin Amis (geb. 1949), die niet is teruggeschrokken voor zeer duidelijke, zij het tevens on-parlementaire, bewoordingen voor het omschrijven van zijn gevoel en inzicht omtrent Lev Trotski.
____________
Afbeeldingen
1. De Russische revolutionair Lev Trotski.
2. De Britse auteur Martin Amis.