Trotski: Held en slachtoffer, maar toch ook dader

Niet de vermoorde onschuld

Heel lang, bijna tot en met het einde van de twintigste eeuw, gold Lev Davidovitsj Bronstein — beter bekend als Trotski (1879-1940) — als de 'incarnatie' van het Russische communisme met een menselijk gezicht. De van oorsprong Australische en sedert bijna een halve eeuw in Groot Brittannië werkzame schrijver en televisiemaker Clive James (geb. 1939) publiceerde enige jaren geleden een essay waarin hij zich keerde tegen de houding van (toch nog) velen, die Trotski vereren, niet alleen maar ook omdat hij in opdracht van een meedogenloze meneer Dzjoegiswilli (Stalin, 1879-1953) werd vermoord. Weliswaar is dat laatste juist, doch dat mag niet vanzelfsprekend leiden tot de conclusie dat het slachtoffer in kwestie een volkomen onschuldig, aangenaam en tegemoetkomend wezen is.

Ogenschijnlijk aantrekkelijk

Trotski die, tijdens de Russische revolutie van 1917 naast Vladimir Iljitsj Oeljanov, zich noemende en schrijvende Lenin (1870-1924), de meest vooraanstaande leider was, is er mede door zijn intellectuele niveau — onder meer in de functie van schrijver — in geslaagd zichzelf als een aantrekkelijk wezen te profileren.
Voor Arte-televisie hebben Daniel en Jürgen Ast een documentaire over Lev Trotski gemaakt, die door het tweede Nederlandstalige Belgische televisienet op dinsdag 10 augustus zal worden uitgezonden tussen 22:15 uur en 23:10 uur. Daarin geven diverse deskundigen — onder wie historici — commentaar, hetgeen volgens insiders niet zoveel toevoegt aan alles wat reeds bekend is. Ondanks het ontbreken van spectaculair nieuws in deze biografische documentaire is het leven van de man in kwestie wel zo interessant geweest dat de film de moeite van het bekijken waard is.

Maar Clive James komt daarin met zijn heldere kritiek niet aan het woord, en dat geldt tevens voor de Britse romancier Martin Amis (geb. 1949), die niet is teruggeschrokken voor zeer duidelijke, zij het tevens on-parlementaire, bewoordingen voor het omschrijven van zijn gevoel en inzicht omtrent Lev Trotski.

____________

Afbeeldingen

1. De Russische revolutionair Lev Trotski.

2. De Britse auteur Martin Amis.