Zes eeuwen geleden stierf piraat Klaus Störtebeker

Standbeeld van Hansjörg
Wagner voor de Duitse 
piraat Klaus Störtebeker,
in de huidige Hafen City 
te Hamburg, op de ver-
moedelijke plek van de 
executie.

De beruchte Duitse zeerover Klaus Störtebeker ─ geboren omstreeks 1360 ─ wiens naam op diverse manieren kan worden gespeld en dat is niet alleen met zijn voornaam het geval, is volgens diverse bronnen op 20 oktober 1401 overleden als gevolg van een executie.
Het programma ZeitZeichen ─ Stichtag heute van de Duitse regionale radiozender WDR3 wijdt op donderdag 20 oktober, zeshonderdtien jaar na dato, enige aandacht aan deze, niet zelden als held beschouwde, man en zijn overlijden. Hij is, en blijft ook nog wel even, een onvergeten figuur uit de, vooral Duitse, geschiedenis.
__________
WDR 3, donderdag 20 oktober, 17:45 uur-18:00 uur.

In 1872 werd de Holtermann-goudklomp gevonden

Het is vandaag exact honderdnegenendertig jaar geleden dat in het Australische Nieuw-Zuid Wales een goudklomp werd gevonden die tot op heden als de grootste vondst aan goud wordt beschouwd, aangezien deze 82 kilo puur goud bevatte. De vondst draagt de naam Holtermann-goudklomp.

Een uiterst gevaarlijke confrontatie, oktober 1961

Een goede week na heden, op 27 oktober, is het exact een halve eeuw geleden, en daarmee geschiedenis, dat er een zeer gevaarlijke, en zich op het randje van een explosie bewegende, confrontatie heeft voorgedaan tussen Amerikanen en Russen ─ beide partijen uitgerust met tanks ─ bij Checkpoint Charlie, de grensovergang in de befaamde, respectievelijk beruchte, Berlijnse Muur, waarvan de bouw in augustus van dat jaar was begonnen. Hoewel de spanning in Berlijn te snijden was, hebben relatief weinig mensen elders begrepen dat men zich op de rand van een nieuwe oorlog bevond. Koelbloedigheid van de diplomaten in kwestie heeft zo'n uitbarsting kunnen verhinderen.
Het Duitse televisienet ARD/Das Erste zendt op maandag 17 oktober, tussen 22:45 uur en 23:30 uur, een documentaire uit over deze gebeurtenis onder de titel Sekunden vor einem neuen Krieg.
Van Frederick Kempe is dezer dagen een boek over die gebeurtenis verschenen. Dat zullen we in deze kolom nader bespreken.

Organisatie B'nai B'rith deze dag in 1843 opgericht

Grafisch fraai vormgegeven Bewijs van Lidmaatschap van de
op 13 oktober 1843 opgerichte Joodse organisatie B'nai B'rith.

Op deze dag in het jaar 1843 werd de Joodse organisatie B'nai B'rith (Sons of the Covenant) door Henry Jones en elf anderen opgericht, Aanvankelijk was de doelstelling een van pure liefdadigheid, maar in de twintigste eeuw, te beginnen in 1913 streed de organisatie met haar leden eveneens actief tegen antisemitisme. Heden ten dage telt de nog bestaande instelling bijna honderdduizend leden die wereldwijd opereren, in ieder geval verspreid over vijftig naties.

Vandaag in 1901 kreeg The White House zijn naam

Presidentiële residentie te Washington; sedert 12 oktober 1901 officieel: The White House.

Vandaag is het exact honderdtien jaar geleden dat de toenmalige Amerikaanse president, Theodore Roosevelt (1858-1919) ─ de 26ste (1901-1909) ─ de presidentiële residentie in Washington de benaming The White House heeft gegeven.
Juist vandaag werd na het NOS Journaal van 18:00 uur in het direct daarop aansluitende actualiteitenprogramma een filmpje uit 1934 vertoond waarin Roosevelt zich keerde tegen de graaicultuur in het toenmalige kapitalisme. Aanleiding was de associatie met de sterk en snel groeiende beweging Occupy Wall Street bestaande uit mensen, wereldwijd, die het meer dan zat zijn dat vrijwel alle politici, overal ter wereld uitsluitend het eigenbelang voor ogen hebben.

Theodore Roosevelt.
Offcieel portret.

Mocht aanstaande zaterdag blijken dat er eveneens in Nederland, met steeds meer rijken en tegelijkertijd steeds meer armen ─ ook als gevolg van de meer dan schrijnende incompetentie van al die extreem egoïstische, en tegelijkertijd ziekelijk egocentrische ─ want niet anders dan op de eigen parochie gerichte ─ politici, dan moest de leuze in ons land wellicht primair het geuzenmotto Bezet Binnenhof krijgen, want daar is de slechtste categorie in de soort van zoogdieren op twee benen in ons land het sterkst vertegenwoordigd.

Documentaire over het Spookschip van de Oostzee

Arte-televisie heeft in de avondprogrammering van zaterdag 8 oktober, tussen 21:05 uur en 22:00 uur, de documentaire Das Geisterschiff der Ostsee opgenomen, over een scheepswrak dat zich inmiddels zo'n  vierhonderd jaar op de bodem van de Oostzee bevindt.
Met behulp van de meest geavanceerde technologie wordt het wrak onderzocht, met als doel, meer te weten te komen over de toenmalige Oostzeehandel.

Kaiserin Augusta werd 30 september 1811 geboren

Het op, deze site vaker aangehaalde, radioprogramma ZeitZeichen: Stichtag heute van de regionale Duitse zender WDR3 besteedt op vrijdag 30 september ─ op het gebruikelijke tijdstip van 17:45 uur en 18:00 uur ─ aandacht aan de geboorte, dan exact twee eeuwen geleden ─ op 30 september 1811 ─ van de Duitse keizerin Augusta von Sachsen Weimar. Zij was de tweede dochter van groothertog Carl Friedrich van Sachsen-Weimar-Eisenach (1783-1853) en van grootvorstin Maria Pavlovna Romanova (1786-1859), die een zuster was van Tsaar Aleksandr I van Rusland. 

26 september 1885 werd Hanso Schotanus geboren

Hanso Henricus Schotanus à Steringa Idzerda werd op deze dag in 1885 in het Friese Weidum geboren. Deze  geldt als pionier van de Nederlandse radio met betrekking tot uitzendingen voor algemeen luister-gebruik. Dat deed hij vanuit zijn woning in de Haagse Beukstraat. Zijn eigen bedrijfje NRI was de leverancier van de diverse apparatuur die benodigd was voor de studio en voor het kunnen realiseren van een radio-uitzending.
De roepletters van zijn zender waren PCGG. Vanaf 6 november 1919 verzorgde hij met enige regelmaat uitzendingen, en dat heeft hij tot in de herfstmaand van 1924 volgehouden. Geldgebrek was er de oorzaak van dat hij zijn werk moest staken.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft de man met deze lange naam verzetswerk gedaan. In november 1944 werd hij doodgeschoten door de Duitsers.

Arte-televisie: Vergeten oorlog ─ Marokko 1921

Riffijns dorp bij Al Hoceima.

Arte-televisie vertoont op woensdag 21 september, tussen 22:00 uur en 22:50 uur, de historische documentaire over een vergeten conflict in Marokko, bijna een eeuw geleden: de Rifoorlog. Deze kwestie duurde vijf jaar ─ van 1921 tot in 1926 ─ en was in feite een onafhankelijkheidsstrijd van de bewoners van het Marokkaanse Rifgebergte tegen de machthebbers van de staten Spanje en Frankrijk.
De bewoners van het Rifgebergte worden Riffijnen genoemd.
De film ─ een bijdrage van Arte France in de vorm van een Franse documentaire uit 2010 van Daniel Cling, uit te zenden op het beeldformaat 16:9, zal worden herhaald op dinsdag 26 september, vanaf 10:05 uur in de ochtend, en nog eens op zondag 1 oktober in de middag vanaf 16:55 uur.

Reportageserie over historie der homoseksualiteit

In het programma Sunday feature van de Britse cultuurzender BBC Radio 3 wordt op zondag 18 september, tussen 20:45 uur en 21:30 uur onze tijd, de eerste aflevering van een vierdelige serie met reportages over de geschiedenis van de homoseksualiteit in de wereld uitgezonden. Deze eerste aflevering is getiteld Out in the world ─ a global gay history.
Gezien de titel van het programma mogen we er wel van uitgaan dat de komende drie afleveringen eveneens op de zondagavond zullen worden uitgezonden, en in principe zullen dat 25 september, 2 oktober en 9 oktober zijn.

Op 8 september 1895 overleed Adam Opel

Adam Opel (1837-1895).

Adam Opel overleed op deze dag in 1895 in de plaats waar hij als zoon van een slotenmaker op 9 mei 1837 was geboren: Rüsselsheim, een naam die bekend gebleven is door de over de hele wereld vermaarde industrie van automobielen, die daar gevestigd was en is, en die derhalve meer dan een eeuw verbonden is gebleven met de naam Opel. De man is weliswaar ruimschoots bekend gebleven door het fenomeen automobiel, maar dat is niet compleet: hij fabriceerde eveneens naaimachines en fietsen.

Deze dag in 1901: aanslag VS-president McKinley

Vandaag ─ 6 september ─ is het honderdtien jaar geleden dat de vijfentwintigste president van de Verenigde Staten van Amerika, William McKinley, tijdens een bezoek aan Buffalo in 1901 werd neergeschoten door de anarchist Leon Szolgosz. Acht dagen later overleed de president te New York. Hij werd opgevolgd door zijn vice-president Theodore Roosevelt.
Bij de verkiezingen van 1896 was de keus op McKinley gevallen. Tot die tijd was de man, vanaf 1892, gouverneur van de staat Ohio geweest. Hij was lid van de Republikeinse partij en aanvankelijk werkzaam als advocaat.
__________
Afbeelding: We zien op deze was-tekening van T. Dart-Walker (1869-1914) een uitbeelding van de aanslag op William McKinley, die in moord zou eindigen, aangezien de president na acht dagen alsnog aan de kogelverwondingen is bezweken.

2 september 1861: Handelsverdrag Pruisen-China

Als we vandaag de dag in een tv-journaal horen of in een krant lezen dat er (weer eens) een handelsverdrag wordt gesloten met China, dan denken we niet alleen aan de enorme hoeveelheid mensen die daar woont, maar vragen we ons ook af of dergelijke verdragen de vereiste mensenrechten binnen dat enorme rijk niet in de weg staan; vooral omdat we hebben gezien hoe dikwijls dat gebeurt. De kans dat dergelijke overwegingen anderhalve eeuw geleden ook een rol hebben gespeeld, is vrijwel nihil. Vandaag is het exact honderdvijftig jaar geleden dat er tussen Pruisen en China een handelsverdrag werd gesloten.
Het feit zal kort worden herdacht op deze dag, tussen 17:45 uur en 18:00 uur in het programma ZeitZeichen: Stichtag heute van de Duitse regionale radiozender WDR3. Dat programma wordt, onder normale omstandigheden, elke werkdag uitgezonden op genoemd tijdstip, en deze vrijdag gebeurt dat eveneens.

Michael Faraday's elektromagnetische inductie

Maandag 29 augustus is het meer dan een dubbel ─ in sommige gevallen zouden we zelfs kunnen spreken van drievoudig ─ mensenleven geleden, om precies te zijn 180 jaar, dat de Britse natuurkundige Michael Faraday (1791-1867) de elektromagnetische inductie heeft ontdekt.

Michael Faraday: signatuur.

Het programma ZeitZeichen, van de Duitse regionale radiozender WDR3, besteedt, op deze maandag met dezelfde datum als toen, aandacht aan dat feit. De aflevering in kwestie wordt, zoals alle, gewoonlijk vijf, afleveringen per week ─ uit te zenden op werkdagen ─ tussen 17:45 uur en 18:00 uur.
Gegevens over deze geleerde zijn te vinden in twee artikelen op onze zustersite Tempel der Wetenschappen: het eerste over Absolute Zero en daarbij betrokken geleerden werd gepubliceerd op 31 mei 2008, het tweede is verschenen op 20 september 2010, over een portret van de man dat in een tijdschrift over wetenschappen werd gepubliceerd.

Monika's vader: Amon Göth, een massamoordenaar

Kampcommandant
Amon Göth in 1946,
toen hij in Polen
gevangen zat.

Arte-televisie presenteert op zondag 28 augustus ─ tussen 23:35 uur en 00:50 uur in de nacht op maandag 29 augustus ─ slechts eenmaal de Duitse documentaire Der Mördervater uit 2006, van James Moll, over Monika Hertwig, die niet op de hoogte was van het feit dat haar vader een topfiguur in de nazi-hiërarchie was, en de naam Amon Göth droeg, een man die geboren in 1908. Na diverse functies binnen het destructie-apparaat van het krankzinnige beesten-tuig ─ onder leiding van de incarnatie van het Beest uit de Afgrond in Berlijn, als het on-wezen in de extremistisch gestoorde BrulBoei genaamd Dolle Dolf ─ was hij zo'n anderhalf jaar lang commandant van het concentratiekamp Plaszów bij Krakau, waar hij zich op uitzinnig-sadistische wijze heeft onderscheiden. Tal van gevangenen heeft hij hoogst persoonlijk geëxecuteerd. Nadat hij, als gevolg van een beschuldiging van diefstal van Joods eigendom ─ dat immers aan het Reich toekwam ─ werd de man zelfs door SS-artsen als lijdend aan een psychische stoornis gediagnostiseerd.
De man werd door het Poolse hooggerechtshof in september 1946 ter dood veroordeeld; het vonnis werd op 13 september 1946, door middel van ophanging, voltrokken, vlakbij het terrein van het voormalige nazi-concentratiekamp Plaszów.
Opvallend is dat deze Verschrikking op twee benen niet voorkomt in het "lang verwachte" boek Biographisches Lexikon zum Dritten Reich dat bij verschijnen overigens meer dan honderd onjuistheden bevatte. In de niet zo lang daarna verschenen Enzyklopädie des Nationalsozialismus (1997; dtv 3900), waarin zeker zoveel omissies voorkomen als in bovengenoemd boek, is wel een lemma gewijd aan deze krankzinnige crimineel.
Hoe zijn dochter de confrontatie met de feiten heeft opgevat en wat zij daarna heeft ondernomen, wordt in de film uiteengezet.

De Romeinense tijd in Groot-Brittannië

Hadrian's Wall in
Noord-Engeland.

Historica Battany Hughes heeft een tweedelige (radio-)documentaire samengesteld over het Romeinse tijdperk in Groot-Brittannië, waarover met recht kan worden gezegd dat er zo hier en daar nog niet voldoende bekend is.
Eén der bekendste elementen in Groot-Brittannië uit de tijd van de Romeinen is Hadrian's Wall ─ De Muur van Hadrianus (76-138), die van 117 tot aan zijn overlijden keizer van het Imperium Romanun ─ het Romeinse rijk ─ is geweest.
Het eerste deel wordt via BBC Radio 3 uitgezonden op woensdag 24 augustus, tussen 22:15 uur en 23:00 uur onze tijd; het tweede deel zal worden voorgesteld op vrijdag 26 augustus, dan tussen 23:00 uur en 23:45 uur.

Andere tijden: Generaal Simon Hendrik Spoor

Simon Hendrik Spoor,
generaal der strijdkrachten
in Nederlands Indië.

In de aflevering van het Nederlandse tv-geschiedenismagazine Andere tijden, die op zaterdag 13 augustus wordt uitgezonden via Nederland 2 luidt het thema Het optimisme van generaal Spoor. Zoals gebruikelijk presenteert Hans Goedkoop dit programma, dat deze keer de toen alom bekende militair als onderwerp heeft. Dit naar aanleiding van de biografie die militair historicus Jaap de Moor over generaal Spoor heeft geschreven.
Simon Hendrik Spoor (1902-1949), die commandant was van de strijdkrachten in Nederlands Indië, was een bijna grenzeloze optimist, en het leek er inderdaad op dat hij een geweldige toekomst tegemoet zou gaan, doch hij ontspoorde in de valkuilen van de oorlog aldaar, en hij overleed, actief in dienst, in 1949, nog maar zevenenveertig jaar oud.
Zijn zoon André Spoor (geboren 1931) die in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw hoofdredacteur van NRC/Handelsblad was, heeft, onder veel meer, over zijn vader gepubliceerd.

Lodewijk XVI werd op 10 augustus 1792 afgezet

Louis XVI.

De Franse Revolutie ─ waarmee het doel werd nagstreefd om de al te grote verschillen tussen (groepen van) mensen te verkleinen, met op termijn de hoop dat er geen standen meer zouden zijn, en ieder de ander zou respecteren voor wat zij en hij waren ─ was drie jaar en iets minder dan een maand oud toen in Parijs het paleis van koning Lodewijk de Zestiende op 10 augustus 1792 werd bestormd; daarbij zijn meer dan duizend doden gevallen, onder wie de bewakers van het paleis. De opstandelingen zijn erin geslaagd de koning te arresteren en de monarchie officieel af te schaffen.
De koning overleed binnen een half jaar na zijn arrestatie: op 21 janauri 1793 in de Franse hoofdstad.

Arte-documentaire: schaakmeester Bobby Fischer

Bobby Fischer in 1960 tijdens de
Schaakolympiade in Leipzig. 

Arte-tv biedt liefhebbers van het schaakspel en alle andere geïinteresseerden op donderdag 4 augustus, tussen 22:00 uur en 23:30 uur, de gelegenheid om kennis te nemen van de documentaire Zug om Zug in dem Wahnsinn ─ Die Legende Bobby Fischer.
De befaamde Amerikaanse schaakkampioen met die naam, geboren in 1943 te Chicago, speelde in 1972 tegen Boris Spasski (geboren 1937), de Russische wereldkampioen. Dat kon worden gezien als heel wat meer dan een schaakwedstrijd tussen twee topfiguren uit dat onderdeel van de wereldsport, want tegelijkertijd was dat gebeuren een prestigestrijd tussen de Verenigde Staten enerzijds en de Sovjetunie aan de andere kant, als representatie van de Koude Oorlog.
Robert James Fischer overleed op 17 januari 2008 in de IJslandse hoofdstad Reykjavik. Hij is ter aarde besteld op het terrein van het kerkje te Laugardælir.
__________
Het is mogelijk dat de film op het laatste moment door Arte wordt vervangen; in dat geval zullen we de latere uitzenddatum of -data hier in een volgend stadium alsnog toevoegen.

Arte-tv: De Deense arts Johann Friedrich Struensee

Johann Friedrich Struensee.
Ets van Jens Juel; bevindt
zich in Bomann-Museum
in de Duitse plaats Celle.

Van zijn troon gevallen
In 2010 heeft de filmer Wilfried Hauke een documentaire Eine königliche Affäre, gemaakt over de Deense arts Johann Friedrich Struensee (1737-1772), die aan het Deense hof een hoge positie bekleedde, welke was voorzien van veel macht. Toch viel hij op een bepaald moment in ongenade en is de man op 17 januari 1772 gearresteerd. Hij werd op 29 april ter dood veroordeeld en eindigde de dag daarna op het schavot.

Inspiratie voor kunstenaars
De man heeft kunstenaars in drie verschillende disciplines geïnspireerd om een uitbeelding te geven van leven en werk van de arts in kwestie. Als eerste kwam de componist Giacomo Mayerbeer (1791-1864) in 1846 met toneelmuziek voor het drama van Michael Beer over de man voor de dag, die kort en krachtig Struensee was getiteld.
De Nederlandse schrijver Hendrik Jan Schimmel (1823-1906) volgde in 1855 met een toneelstuk dat eveneens alleen de familienaam van de arts in kwestie als titel droeg: Struensee.
En dan hebben we nog de historische roman, Het bezoek van de lijfarts, uit 1999 van de Zweed Per Olov Enquist (geboren 1934), die eveneens Struensee als thema heeft.

De arts Johann Friedrich Struensee wordt op 17
januari 1772 van zijn bed gelicht en gearresteerd.

Deze film ─ een Duits-Zweedse coproductie ─ wordt uitgezonden door Arte-televisie op zaterdag 23 juli, tussen 20:15 uur en 21:50 uur. Deze bijdrage van het ZDF aan Arte-tv, in HD-kwaliteit en op beeldformaat 16:9, zal worden herhaald op woensdag 3 augustus, vanaf 10:00 uur in de ochtend.