Mahatma Gandhi overleed op 30 januari 1948

Mahatma Gandhi, in 1944,
tijdens een gebed.

In 1996 werd de as van de in 1948 gecremeerde, legendarische Mahatma Gandhi (geboren te Porbandar op 2 oktober 1869) gevonden in een urn, die was opgeslagen in een bankkluis. De man was op 30 januari 1948 te New Delhi doodgeschoten door een Hindoe-extremist. Gandhi was lange tijd voorvechter van vrijheden geweest en tevens protagonist in de beweging der burgerlijke ongehoorzaamheid.
Na die vondst hebben de nabestaanden het besluit genomen om Gandhi's as uit te strooien op het water van de heilige rivier de Ganges. Dat gebeurde exact negenenveertig jaar na zijn sterfdag.

1980: deze dag werd Andrej Sacharov verbannen

Voor sommigen zal het als de dag van gisteren lijken, maar het is inmiddels wel tweeëndertig jaar geleden dat de Sovjet-dissident Andrej Sacharov (1921-1989) in Moskou werd gearresteerd en naar de stad Gorki in het oosten werd verbannen, vanwege het feit dat hij openlijk kritiek op het systeem en de uitvoerenden van de Sovjetunie had geleverd. Vijf jaar tevoren was hij onderscheiden met de Nobelprijs voor de Vrede. Kort voor zijn overlijden werd hem door de Rijksuniversiteit Groningen een eredoctoraat toegekend.
Als gevolg van de perestrojka, die door de toenmalige president van de Sovjetunie, Michail Gorbatsjov (geb. 1931) werd ingezet, mocht Sacharov in 1986 naar Moskou terugkeren.
Gorbatsjov bleek niet op de hoogte te zijn van Sacharovs verbanning. Dat kwam aan het licht toen hij, tijdens een bezoek aan de Franse president François Mitterand (1916-1996),  in Parijs vragen van journalisten beantwoordde. Terug in Moskou liet Gorbatsjov zich informeren en telefoneerde hij persoonlijk met Sacharov in Gorki om hem mede te delen dat de verbanning was opgeheven. Gorbatsjov volgde de kist toen Sacharov in 1989 ten grave werd gedragen.
Zijn levensgezellin Jelena Bonner (1923-2011) heeft hem consequent gesteund en heeft zijn archief overgedragen aan de Harvard University in de Verenigde Staten.

Jelena Bonner met Andrej Sacharov en Sofja Kalistratova (1986).
Foto van M.A. Kalistratova (et alteri).

Reisreportages: De laatste ontdekkingsreizigers

BBC Two-tv begint op zondag 22 januari, tussen 19:00 uur en 20:00 uur onze tijd, met de uitzending van de eerste aflevering van een vierdelige reisreportageserie, waarin archeoloog en schrijver Nell Oliver de voetsporen volgt van vier Schotse ontdekkingsreizigers.
Livingstone is de titel van deze eerste aflevering. Nell Oliver reist naar Afrika om aan te tonen dat David Livingstone (1813-1863) de bedoeling had om ─ via de rivier de Zambesi ─ Britse handel, evenals het christelijke geloof en enige beschaving naar het continent van het werelddeel Afrika te brengen.
__________
Afbeelding: David Livingston, gefotografeerd in 1864 door Thomas Annan (1829-1887).

Hedendaagse zoektocht naar het Gulden Vlies

Arte-televisie presenteert op vrijdag 20 januari ─ tussen 17:20 uur en 18:05 uur ─ een aflevering van de serie Die Großfahnder, onder de titel Auf der Suche nach dem Goldenen Vlies. [1] Daarbij gaat het om een documentaire, die Peter Prestel in 2009 voor het tweede publieke Duitse tv-net ZDF heeft gedraaid, over het antieke Colchis ─ het huidige Georgië ─ en het mythische Gulden Vlies, dat volgens de overlevering uit dat gedeelte van de antieke wereld afkomstig is.
Duitse wetenschappers zijn druk doende de waarheid omtrent de exacte locatie te achterhalen. De oorspronkelijke plaats zou ook nog in het huidige Turkije kunnen liggen.
De film op het beeldformaat 16:9 en met stereofonisch geluid, wordt de volgende week nog tweemaal herhaald: op vrijdag 27 januari, 's ochtends vanaf 08:55 uur, en op zaterdag 28 januari 's middags vanaf 15:30 uur.

__________

[1] Degenen die de Franse pagina's van Arte raadplegen, zullen een andere titel tegenkomen: Chercheurs d'or du Caucase.

___________

Afbeelding: Jason brengt het Gulden Vlies bij zijn oom, koning Pelias. Het stuk heeft een omvang van 45,7 x 29,4 centimeter met een diameter van 39,6 cm. Het bevindt zich in de collectie van het Musée du Louvre, Paris.

Drie uur BBC-documentaire over de Kruistochten

De Britse televisiezender BBC Two-tv vertoont een driedelige documentaire over de kruistochten, verspreid over goed twee weken. De eerste aflevering van een uur zal worden gepresenteerd op woensdag 18 januari, tussen 22:30 uur en 23:30 uur onze tijd, de volgende delen steeds een week later.
Recent onderzoek heeft uitgewezen dat er lange tijd verkeerde ideeën bestonden over die oorlog tussen moslims en christenen. Het doel van de Kruisvaarders was immers om het heilige graf te Jeruzalem te beschermen tegen 'de vijand', die er op de loer zou liggen.
Er is inmiddels bewijs gevonden dat de eerste kruisvaarders ─ die onderweg naar Jeruzalem zoveel ontberingen hebben geleden, en met zoveel geweld werden geconfronteerd, dat ze zelfs hebben overwogen om zich over te geven. Dat gooit het beeld, waarmee heel wat generaties tijdens het geschiedenis-onderricht werden opgezadeld, radicaal omver.

1919: op deze dag werd Rosa Luxemburg vermoord

Het is vandaag exact drieënnegentig jaar geleden dat de befaamde filosofe, en tevens gematigde communiste Rosa Luxemburg ─ geboren in het Poolse Zamosc op 5 maart 1871 ─ in Berlijn werd doodgeschoten door militairen. Zij was leidster van de toenmalige Kommunistische Partei Deutschlands en nam een zeer gematigde positie in.
Reeds als zestienjarige had ze zich gemanifesteerd als revolutionair dat ze werd gedwongen om naar Zwitserland te vluchten, waar ze in contact kwam met diverse andere communisten uit Rusland. In die tijd, tot en met de eerste decennia van de twintigste eeuw bevonden zich heel wat, al dan niet noodgedwongen, geëmigreerde Russen in Zwitserland, onder meer in Zürich.
____________
Afbeelding: Standbeeld van Rosa Luxemburg, vervaardigd door Rolf Bieblin. Het bevindt zich voor het gebouw van de redactie van de krant Neues Deutschland op de Franz-Mehring-Platz te Berlijn (stadsdeel Friedrichshain).

Duitse tv: De oude Fritz en zijn erfgenamen

Friedrich II. 

Supermacht Preußen
In het vaste programma ZDF-History wordt op zondag 15 januari de aflevering Supermacht Preußen ─ Der alte Fritz und seine Erben uitgezonden, over Frederik II van Pruisen (1712-1786), die als Frederik de Grote de geschiedenis is ingegaan. Hij werd drie eeuwen geleden geboren, en gezien het ronde getallen fetisjisme dat in die context bijkans alles overheersend is, mogen we ons niet verbazen dat deze voormalige correspondent van Voltaire maar weer eens wordt 'opgegraven'.

Docudrama
Laat op de avond van maandag 16 januari ─ vanaf 22:45 uur ─ vertoont de Duitse publieke televisiezender ARD/Das Erste een docudrama getiteld Friedrich ─ ein deutscher König, over het leven van Friedrich II, die koning van Pruisen was.
We zien onder meer Katharina Thalbach, Anna Thalbach en Oliver Nägele in de belangrijkste rollen.
Als alles volgens de agenda verloopt, eindigt dat docudrama in de nacht op dinsdag 17 januari, omstreeks 0:15 uur.

Franse documentaire over Kinderen van de Goelag

Documentaire
De Franse documentairemaker Romain Iscard heeft in het achter ons liggende jaar de film Kinderen van de Goelag gerealiseerd.
Op donderdag 12 januari begint om 23:40 uur ─ via het tweede, Nederlandstalige, Belgische televisienet Canvas ─ de uitzending van deze goed vijftig minuten durende documentaire, die omstreeks 00:35 in de nacht op vrijdag 13 januari zal eindigen.
Door de publicatie van de omvangrijke beschrijving van deze Russische goelags door de auteur en Nobelprijswinnaar Letteren, Aleksandr Solzjenitsyn (1918-2008) ─ De Goelag Archipel, verschenen in de jaren 1973-1975 ─ is wereldwijd bekendheid gegeven aan het bestaan van deze, oorspronkelijk stalinistische concentratiekampen.

Gruwelkampen

Aleksandr Solzjenitsyn.

Een goelag ─ waarvan er vele waren, ver van de bewoonde wereld, onder meer in Siberië ─ was/is een straf- en werkkamp waarin miljoenen Sovjet-burgers terecht zijn gekomen, vooral op grond van vermeende wan- en misdaden. Dat gebeurde voornamelijk tijdens de Stalin-dictatuur. Daarin zijn echter, verbijsterenderwijze, eveneens kinderen van onder meer drie jaar oud opgesloten, omdat ook zij allen als gevaarlijke contrarevolutionairen werden afgestempeld. Een beter bewijs voor de extremistische krankzinnigheid en beestachtigheid van het regime is niet te verzinnen.
Daarnaast zijn er ook nog miljoenen kinderen in gevangenschap geboren.

Vandaag de dag
In het westen zijn genoeg denkende mensen die menen dat dezelfde willekeur als ten tijde van het krankzinnige beest Stalin in kringen van de Moskouse machthebbers heerst. De huidige premier, die acht jaar president was en dat snel opnieuw wil worden, heeft, volkomen terecht, het odium van machtsbezeten despoot, met alle daarbij behorende vormen van misbruik en beïnvloeding van politie en justitie. Een heilloze situatie, waaraan ten spoedigste een einde dient te komen.

8 januari 1962: De treinramp te Harmelen

Overzicht van de ravage bij
de treinramp te Harmelen op
9 januari 1962.

Omroep Max presenteert op zondag 8 januari, via NL2-tv, tussen 18:55 uur en 19:35 uur, de documentaire Treinramp Harmelen, over de grootste treinramp in de geschiedenis van Nederland. Exact een halve eeuw geleden zijn, om 09:19 uur, twee treinen even voorbij het station Harmelen frontaal op elkaar gebotst. Het gruwelijke gevolg bestond in drieënnegentig doden en meer dan honderdvijftig gewonden, waarvan tweeënvijftig ernstig. Doordat een machinist in dichte mist vertraging had opgelopen en de seinen niet kon ontwaren, is het tot deze catastrofe gekomen, zo luidt de officiële lezing van het gebeuren. Aangezien dit één van de onderdelen van onze recente geschiedenis is die onder meer als vergeten verleden worden gekwalificeerd, is het zeer goed dat er vijftig jaar na dato weer even bij wordt stilgestaan.
Het toenmalige NTS-programma werd, voorzover nodig, stilgezet en vervangen door reportages over de ramp en de daaraan verbonden begeleidende toestanden en gebeurtenissen. Camerateams berichtten vanaf diverse plaatsen direct.
Het was waarschijnlijk de eerste gelegenheid waarbij verslaggevers van de Nederlandse televisie gebruik hebben kunnen maken van helicopters om het rampgebied van bovenaf in kaart te brengen.

Twee avonden met tal van monarchen op de buis

België
Het Nederlandstalige, tweede Belgische televisienet Canvas vertoont op dinsdag 3 januari de documentaire Leopold III ─ Mon père over het leven en de daden van koning Leopold III  (1901-1983). Hij was de vierde koning der Belgen. Het geheel zoals gezien door de ogen van zijn dochter Marie Esmeralda (geboren 1956), die het derde kind van Leopold III en prinses Lilian is, en een halfzuster van koning Boudwijn (1930-1993).

Engeland
Eveneens op 3 januari begint op BBC Two-television, om 22:00 uur onze tijd, de eerste aflevering van de uit twee delen bestaande documentaire ─ King George & Queen Mary: the royals who saved the monarchy ─ over koning George V (1865-1936) en koningin Mary (1867-1953), die de grootouders waren van de huidige Engelse koningin Elizabeth II (geboren 1926).
Deel twee zal een dag later worden uitgezonden door dezelfde zendgemachtigde, en dat zal in dezelfde periode van de avond zijn tussen 22:00 uur en 23:00 uur onze tijd.

Frankrijk
TV5 Monde presenteert op woensdag 4 januari, tussen 21:00 uur en 22:30 uur, de documentaire Louis XVI, l'homme qui ne voulait pas être roi, over het leven van Lodewijk de Zestiende (1754-1793), de laatste koning van Frankrijk.
De verschillende films overlappen elkaar ten dele, doch met de huidige apparatuur is daar iets op te verzinnen, evenals via de moderne mogelijkheden van (een uitzending) opnieuw willen zien.
__________
Afbeeldingen
1. Leopold III met echtgenote Astrid.
2. Queen Mary, echtgenote van George V.
3. Louis XVI als twintigjarige.

2 januari 1839: Louis Daguerre fotografeert Maan

Eerste maanfoto
Op deze dag in het jaar 1839 is de Franse fotograaf Louis Daguerre (1787-1852) erin geslaagd een foto te maken van de maan. Hij maakte daarvoor gebruik van de door hemzelf ontwikkelde methode die bekend werd onder de naam daguerrotypie.
__________
Afbeelding: 
Louis Daguerre. Daguerrotypie uit 1844 van Jean Baptiste Sabatier-Blot (overleden 1881).

De Maya-Kalender en de Totale Ondergang

In het programma History ─ een reportageserie van het tweede publieke Duitse televisienet ZDF ─ wordt in de nacht van zondag 1 op maandag 2 januari 2012, tussen 01:05 uur en 01:30 uur, de aflevering Apokalypse 2012 ─ Das Geheimnis des Maya-Kalenders uitgezonden.

MAYA-Kalender door Matthew G. Bisanz, tevens ©.

Al geruime tijd ─ tot voor zeer kort ─ vertelden velen uit binnen- en buitenland dat in het jaar 2012 de wereld zal vergaan, simpelweg omdat het volgens de Maya-Kalender zo zijn aangetoond. Doch sedert enige maanden zou evenzeer bekend geworden zijn dat er een rekenfout moet zijn, dan wel: is, gemaakt. Afhankelijk van degene die erover vertelt, is er sprake van een rekenfout van tien, honderd of zelfs duizend jaar.
Dus moesten we maar even kennisnemen van de feiten, voorzover dat tot de mogelijkheden behoort, en totdat we echt ten onder gaan, moesten we maar even gewoon doorgaan met al hetgeen waarmee me ons bezighouden.