maandag 21 januari 2008

Het Sonderkommando van Auschwitz-Birkenau

Herdenking van de bevrijding
Op woensdag 23 januari wordt, tussen 21:00 uur en 21:55 uur via de beeldbuis door de Frans-Duitse cultuurzender Arte, de documentaire vertoond over het Sonderkommando Auschwitz-Birkenau. Dat doet de zender in het kader van de herdenking van de bevrijding, op 27 januari 1945, van het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau. Een herhaling van deze film wordt nog deze week vertoond: op zaterdag 26 januari 's middags vanf 14:00 uur. Voor de regie van deze Franse documentaire uit 2007, met een speelduur van 52 minuten, tekent Emil Weiss.

Joodse gevangenen
Het Sonderkommando in het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau werd gevormd door Joodse gevangenen, die niets anders waren dan arbeidsslaven. Zij werden door de SS gedwongen de te vergassen slachtoffers behulpzaam te zijn in de kleedruimte, opdat alles soepeler en zonder oponthoud zou verlopen. Deze speciale gevangenen moesten er tevens voor zorgen dat het haar van de slachtoffers werd afgeschoren en hun tanden werden getrokken. Dat haar en het goud uit de tanden verschafte de SS handelswaar, evenals de sieraden. Zelfs de as van de in de crematoria verbrande Joden leverde nog winst op. Slechts weinigen van het relatief grote aantal leden — op het laatst een kleine duizend — van dat Sonderkommando dat ooggetuige was van de massamoorden, hebben het uiteindelijk overleefd. Ondanks het feit dat het "gif van Auschwitz" tot in hun merg was doorgedrongen, zijn er enkelen, die het — weliswaar met de voor de hand liggende gevolgen en 'bijwerkingen' — nog decennia lang hebben volgehouden. Enige van die overlevenden hebben de auteurs van het boek Zeugen aus der Todeszone een omvangrijke voorstelling van zaken gegeven met betrekking tot de gebeurtenissen van toen. Zij waren immers, afgezien van de daders, de enige ooggetuigen. Daarom is het van groot belang — voor de documentatie en de zich (toch nog steeds) verder ontwikkelende geschiedschrijving met betrekking tot dit thema — dat het kleine aantal dat — ondanks alle trauma's die zij aan Auschwitz hebben overgehouden — het einde van de twintigste eeuw heeft mogen beleven, bereid is geweest te vertellen over het dagelijks leven in deze diepe afgrond.
Naast de uitgewerkte interviews die als basis voor dit boek hebben gediend, is er gebruik gemaakt van veel recentelijk verricht onderzoek. Nog steeds weer kunnen de bestaande gegevens worden aangevuld. Dat laatste bleek doordat in de pocketeditie van 2005 — het boek was voor de eerste als gebonden uitgave bij zu Klampen Verlag verschenen — toch nog weer verbeteringen en aanvullingen konden worden verwerkt.
__________

Eric Friedler, Barbara Siebert und Andreas Killian: Zeugen aus der Todeszone — Das jüdische Sonderkommando in Auschwitz. 416 pag., geïllustreerd, paperback dtv 34158; Deutscher Taschenbuch Verlag, München, 2005; ISBN 978-3-423-34158-X. Prijs € 14,50 (in de BRD, en in Amsterdam bij Boekhandel Die Weisse Rose).
____________
Afbeeldingen
1. Prikkeldraad van het kamp Auschwitz-Birkenau. (Arte France.)
2. Voorplat omslag dtv 34158: Zeugen aus der Todeszone.

De Auschwitz-impressies van David Olère

Geen foto's
Van alles wat zich exact in de crematoria van Auschwitz aan gruwelen heeft afgespeeld, bestaan geen foto's, doordat de daders alles in het werk hebben gesteld om te voorkomen dat getuigen en documenten konden blijven bestaan. Mede daarom is het van zo groot belang dat de tekenaar David Olère de gruwelen op zijn geheel eigen wijze heeft vastgelegd. Hij wordt meer dan eens genoemd in de getuigenissen van andere overlevenden, en hij is, volgens zijn uitgevers, de enige die na 1945 zijn indrukken via beeldimpressies aan het papier heeft kunnen toevertrouwen. Hij is de eerste die de plannen en de opbouw van de crematoria heeft getekend. Veel van zijn kunstuitingen zijn in televisiedocumentaires en boeken gebruikt om de beschreven beestachtigheden te illustreren, en andere bijzondere scènes vast te houden.



Overleven
David Olère kon al die jaren in leven blijven omdat de SS zijn talent als tekenaar nodig had en doordat hij diverse talen sprak. Toen hij echter na de oorlog over zijn ervaringen wilde vertellen, luisterde aanvankelijk niemand. Dat vormde voor hem de aanleiding om zijn herinneringen in vijftig tekeningen vast te leggen. Deze zijn in een boek bijeengebracht en van commentaar voorzien door de zoon van de tekenaar: Alexandre Oler. Deze moest als jongen van twaalf jaar — hij was geboren in 1930 — de school verlaten, omdat hij een gele ster droeg. Hij werd getuige van de arrestatie van zijn vader. Smen met zijn moeder heeft hij toevlucht gevonden in de Ondergrondse.
Tegenwoordig leeft Alexandre Oler als schrijver in Nice. Vader David is op 2 augustus 1985 gestorven. Niet als aan ouderdom of als gevolg van ziekte en zelfs niet vanwege alle ondergane leed in de doodsfabriek van Auschwitz, maar als direct gevolg van een bericht dat een Franse professor het waagde de jeugd voor te houden dat datgene wat David Olère en al die anderen gedurende de kampjaren hadden beleefd, nimmer had bestaan.
__________
Vergessen oder Vergeben — Bilder aus der Todeszone. Texte von Alexandre Oler, Bilder von David Olère. Aus dem Französischen von Marianne Schönbach. 120 pagina's, gebonden (klein atlasformaat), Springe - BRD, zu Klampen Verlag, 2004. ISBN 978-3934920-45-4.

Afbeeldingen
1. "Auch Christen unter uns" 1945. (Ghetto Fighters' House, Galilea, Israël). Deze katholieke priester legt zijn arm om een rabbijn. Hij wilde de jongen niet loslaten, die hem door de ouders voor hun deportatie was toevertrouwd.
2. Vader David en zoon Alexander in 1937 in le Havre.
3. Voorplat van het boek met de tekeningen uit de helse nazitijd in Auschwitz. — Alle afbeeldingen in dit artikel zijn overgenomen uit:
Vergessen oder VergebenBilder aus der Todeszone
.

zondag 20 januari 2008

Andere Tijden-documentaire over de krankzinnige, ultiem destructieve Leider van de Sovjetunie, en een sublieme biografie over diens jeugdjaren

Geïncarneerd extremisme
In 2003 heeft men in het kader van het programma Andere Tijden een korte documentaire, met een duur van bijna een half uur, uitgezonden. Relatief gezien zelfs zeer kort, omdat alleen al voor de opsomming sec van slechts een gering deel van de misdaden van dit duivelse monster meer tijd nodig zou zijn. Deze incarnatie van de menselijke destructiviteit, welke zijn oorsprong vond in een extreem gestoorde persoonlijkheidsstructuur, heeft zoveel aspecten, welke altijd opnieuw te vinden zijn in politieke leiders die geen ander doel kennen dan hun geestesziekte de vrije loop te laten in machtsuitingen ten detrimente van een heel volk, en — al dan niet tijdelijk — ten faveure van een zeer gering aantal, ware of vermeende, medestanders. Soms echter leek dat allemaal slechts zo, en was het alsof de man zijn mogelijkheden ook werkelijk ten gunste van een schrijver of componist wilde inzetten, doch altijd opnieuw zou blijken dat het conglomeraat van handelingen geen ander doel kende dan het bevredigen van de eigen onvooorstelbare perversie, die in het geval van Stalin (1878-1953) overigens niet werd ingegeven door seksuele impulsen. Diverse wereldleiders anno nu zijn behept met dezelfde afwijking en liegen, bedriegen en manipuleren anderszins al even hard om hun zin te krijgen als mini-mensjes, die zijn blijven steken in de tweede anale fase.

Heel Andere Tijden?
De al te optimistische gedachte dat het bestaan van hypermoderne communicatiemiddelen, zoals televisie en aanverwants ertoe zou bijdragen dat dictatoren minder hun gang zouden kunnen gaan, bleek reeds in de beestachtigheden in opdracht van Amerikaanse presidenten tijdens de Vietnam-oorlog, en later werd al dat communicatieve onvermogen opnieuw bewezen tijdens de gruwelen op de Balkan. Een tijdlang kunnen de afsplitsingen dan wel de iets minder directe vertegenwoordigers van het Beest uit de Afgrond relatief ongestoord hun gang gaan, of dat nu in het Moskouse Kremlin is of in een pompeus wit huis in de hoofdstad der Verenigde Staten, dan wel in achtergebleven Afrikaanse staten: het meest laag bij de grondse tuig van de richel vindt steeds, hoe tijdelijk dan ook, medestanders of, door politiek opportunisme ingegeven, zwijgende westerse politici. Het is toch bij de beesten af dat een bondskanselier als mevrouw Merkel — die uiteraard weet welke schand- en wandaden de presidenten van de twee grootmachten op hun gewetenloosheid moeten bijschrijven — zich stralend met één der beiden of zelfs met die twee laat fotograferen. Alles alleen ter meerdere glorie van de eigen positie, die tot dusver ook alleen maar steeds verder neerhangende mondhoeken heeft opgeleverd.

Gewetenloosheid
Dat in aanmerking genomen mag niemand zich verbazen dat in andere tijden de monsters in het verre Rusland zich nimmer lieten hinderen door overwegingen van eventuele (mede)menselijkheid of andere impulsen, die zouden hebben kunnen appelleren aan een eventueel nog verborgen minimaal restant van de vage afspiegeling van een geweten.
De nu nog altijd onvoorstelbare propagandamachinerie die voor dergelijke misdadigers zonder weerga onschatbare hand- en spandiensten heeft geleverd, is — waar dat Stalin betreft — zelfs nu nog steeds niet uitgewerkt. De Nederlandse CPN-leider Marcus Bakker zag in ieder geval een kwart eeuw geleden vrij plotseling in dat het allemaal anders was geweest dan het (voor hem en de zijnen) had geleken. Bedacht hij in de jaren zeventig een getergde en mishandelde schrijver als Vladimir Boekovski nog met de kwalificatie "geestelijk afval", toen er meer en meer loskwam en hij met steeds nieuwe feiten werd geconfronteerd, erkende hij over de showprocessen in de jaren dertig: "We hebben het gewoon niet willen geloven." Tot op de huidige dag zijn er in het Rusland van Poetin hele volksstammen die om het Geïncarneerde Uitvaagsel treuren en terugverlangen naar de gouden dagen onder diens bewind. Hoewel Stalin zich niet zo erg had kunnen profileren als een in principe verscheurend wild beest dat volkomen doordraaide, als er niet voldoende handlangers zouden zijn geweest, die veelal reeds zeer vuile klauwen hadden toen ze hun letterlijke of 'slechts' figuurlijke beulswerk begonnen, blijft de Geestelijk Defecttoestand genaamd Josef Vissarionovitsj Dzjoegasjvili vanzelfsprekend van de eerste tot en met de laatste wandaad zelf de verantwoordelijkheid dragen.
Zoals gezegd: een half uur is niet zo veel, ook al wordt er flink wat informatie verstrekt. Voor de werkelijk geïnteresseerden in meer dan wat de makers van deze documentaire hebben verzameld, verdient het dan ook aanbeveling de omvangrijke documentaire in boekvorm, geschreven door Simon Sebag Montefiore — een waar meesterwerk in de discipline Biografie, dat allerwegen ook met veel enthousiasme is ontvangen — over de jeugd van Stalin te lezen, omdat in die periode de persoonlijkheid wordt gevormd, met alle gevolgen vandien. Ondanks het vreselijke wezen, van wie je weet dat er niks goeds te verwachten valt, ligt het aan de kwaliteit van de auteur dat je lezersaandacht van de eerste tot de laatste bladzijde heel nadrukkelijk wordt vastgehouden. Zo'n verdienste kan men nauwelijks voldoende waarderen.

Uitzendingen
Geschiedenis TV zendt deze documentaire uit op zondag 20 januari tussen 23:30 uur en middernacht, en op maandag 21 januari op of omstreeks datzelfde tijdstip.
Over aanverwante documentaires, die deze week op hetzelfde themakanaal te zien zullen zijn, en waarin de Sovjet-dicatator een vooraanstaande rol speelt, komen we tijdig in separate bijdragen op deze site terug.

Simon Sebag Montefiore:
Stalins Jeugdjaren — Van Rebel tot Rode Tsaar

Vertaald door Hans E. van Riemsdijk
496 pag., gebonden in rood linnen
Nieuw Amsterdam, Uitgevers
Amsterdam 2007
ISBN 978-90-468-0239-7
Prijs € 29,95
Meer info is hier te vinden.
____________
Afbeeldingen
1. Staatsieportret van Stalin.
2. Stalin in 1894 (15 jaar oud).
3. Stalin in 1918 als soldaat.
4. Stalin in 1936, kort voor de showprocessen en de zogenaamde zuiveringen.
5. Simon Sebag Montefiore, auteur van de biografie over Stalins jeugdjaren.
6. Voorplat van het stofomslag van de Nederlandse vertaling van de beschrijving van Stalins jeugdjaren.

woensdag 16 januari 2008

Eén hele dag Berlijn, tachtig jaar geleden

Het Nederlandse themakanaal Geschiedenis TV zendt, onder meer vrijdagavond, de experimentele documentaire van Walter Ruttmann, Berlin: Die Sinfonie der Großstadt uit 1927 uit. Meer daarover in het artikel op onze zustersite Tempel der Filmkunst.
Hoe het er in die periode, de jaren twintig en dertig in Nederland uitzag, valt af te lezen uit de bijna drie uur durende film van Hans Keller met de foute, want met twee Germanismen opgezadelde, titel De twintiger en dertiger jaren. Een 'koeltoernyj' als Hans Keller had beter moeten weten.
Deze film wordt eveneens op Geschiedenis TV vertoond, en wel op donderdag 17 januari. 's middags vanaf 16: 00 uur en op vrijdag nogmaals, aansluitend op de Berlijn-film.

maandag 14 januari 2008

De rol van de vooraanstaande vrouw ten tijde van de nationaal-socialistische waanzin-heerschappij

Nazi-vrouwen
De Duitse radiozender NDR Kultur wijdt op dinsdag 15 januari 's avonds tussen 20:00 uur en 21:00 uur aandacht aan vrouwen die verstrikt waren in het web van het nazidom. Het betreft hier een aflevering van de programmareeks Kulturforum, en de titel van het thema luidt Die Frau an seiner Seite, Männerkarrieren, Tatnähe und 'weibliche' Verstrickungen im Nationalsozialismus.
Het is een bijdrage van Inga Dietrich en Sabine Werner. Verantwoordelijke regisseur is David Zane Mairowitz.

Omvangrijke literatuur in één boek
Op onze moedersite Cultuurtempel kunt u op 16 juli 2007 een uitgebreide bespreking lezen, onder de titel Divadom en demonie — Liefde en waanzin ter grotere glorie van het beestachtige nazi-wezen, van de tot één boek samengevoegde drie delen van Anna Maria Sigmund, Die Frauen der Nazis. Het is een verbijsterend stukje geschiedenis binnen een reeds afgrijselijk conglomeraat van krankzinnigheid.

donderdag 10 januari 2008

Verenigde Staten thans in voorverkiezingsroes

De Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn altijd weer van historisch belang gebleken, doch vooral sedert het Witte Huis zich als politieagent van de hele globe en tegelijkertijd als brenger van Democracy American Style — vol bedenkelijks, kwalijks en beestachtigs, zeg maar — voor het gehele ondermaanse, is het voor de rest van de wereld interessant om te weten wat zich er zoal afspeelt. Vandaar dat we u hier, in het kader van de Historie, willen verwijzen naar onze zustersite Tempel der Politiek waar we heden een uigebreide bespreking hebben gewijd aan het nieuwste boek van de Nederlandse waarnemer van het circusgebeuren in die verre VS, Frans Verhagen.