Een opvallende bundel oud papier

Niet gezocht, toch gevonden
Op de dag dat ik de dubieuze vondst van een Feldausgabe 1940 met een selectie Goethe-teksten tussen de opruimingsboeken deed, had ik — bovenin een open doos met oud papier die aan de stoeprand was geplaatst voor de in aantocht zijnde ophaaldienst — een gemarmerde boekband zien liggen, welke de onstaansperiode verried: het midden van de negentiende eeuw. Nieuwsgierig als ik ben naar boeken die ik niet direct (her)ken, sloeg ik het open en zag ik op de titelpagina de tekst, die hieronder is afgebeeld.


Opvallend was niet alleen het boek zelf, met een bruin-met-roodbruin gemarmerd voor- en achterplat — een rug ontbreekt eraan — maar ook het feit dat onder de titel met een breed schrijvende pen de hier volgende tekst is aangebracht:
Ex libris Prof. J. Domela Nieuwenhuis, gevolgd door diens intitalen.
Die Jacob Domela Nieuwenhuis (1836-1924) — jurist, hoogleraar en ook eenmaal rector magnificus van de Groningse Universiteit — was een zoon van de theoloog, die het boek heeft geschreven: Ferdinand Jacob Domela Nieuwenhuis (1808-1869), theolog. dr., hoogleraar te Amsterdam.
De andere zoon van deze geleerde is de later nog weer veel bekendere Ferdinand Domela Nieuwenhuis (1846-1919), die, in tegenstelling tot zijn vader en zijn broer, volstrekt geen gelovig man was en derhalve evenmin in die hoedanigheid veel werk binnen christelijke kring(en) heeft verricht.

De Naamlijst der Inteekenaren is verspreid over vijf bladzijden met twee kolommen. Dat bij die meer dan 500 intekenaren — van wie sommigen ook meer dan één exemplaar hebben besteld — de woonplaats Amsterdam zeer overheerst, zal niemand verbazen.
Het boek, dat inmiddels 152 jaar oud is, maakt niet de indruk veel te zijn geraadpleegd; sporen van ouderdom zijn wel aanwezig, ook naast het ontbreken van een rug. Het heeft sedert 1998 — aanvankelijk ongetwijfeld voorzien van een rug — in een antiquariaat te koop gestaan voor de somma van vijfenzestig gulden. Die prijs is voor, in of na 2002 niet aangepast aan de eurowaarde. Die combinatie van een ontbrekende rug en dito belangstelling zal ervoor gezorgd hebben dat de eigenaren van het antiquariaat dit historisch toch interessante boek — grof gezegd: al was het alleen maar vanwege de met zwarte inkt toegevoegde tekst door de zoon van de auteur — naar de molen der destructie hebben verwezen.
Het geschrift zal nu hetzelfde lot ondergaan als een zeer dik boek met een bijbel-uiterlijk dat als inhoud de Geschiedenis van de Hervorming en de Hervormde Kerk der Nederlanden heeft, en dat ik een goede week eerder van dezelde boekenmensen voor 50 cent meekreeg. Daar zat de rug aan één kant los, maar nadat ik die omissie eenmaal zal hebben hersteld, wordt het bijgezet in de huisbibliotheek, opdat het op de daarvoor gewenste momenten nog weer kan worden geraadpleegd.
____________
Afbeeldingen
1. Tekst op de titelpagina van F.J. Domela Nieuwenhuis' Geschiedenis der Amsterdamsche Luthersche Gemeente, verschenen in 1856.
2. De theoloog en hoogleraar Ferdinand Jacob Domela Nieuwenhuis.
3. Donkerbruin met roodbruin gemarmerd voorplat van het bewuste boek.