Stauffenberg-speelfilms vrijwel gelijktijdig op de beide Duitse publieke netten — slechte coördinatie

Een halve eeuw afstand
In de nacht van vrijdag 18 op zaterdag 19 juli presenteren de beide publieke Duitse televisiezenders — ARD/Das Erste en ZDF — elk een andere gedramatiseerde versie van de gebeurtenissen op 20 juli 1944, waarin Claus Schenk Graf von Stauffenberg, de leiding rol had.
Tussen de beide films ligt een halve eeuw. Het is alleen mogelijk deze films achtereen te zien als men één der beiden via elektronica opneemt, aangezien de uitzendtijden van de rolprenten elkaar overlappen.

Der 20. Juli
De oudste van de twee films, Der 20. Juli, is in 1955 gerealiseerd door Falk Harnack (1913-1991), een man die zelf tijdens de oorlog in 'de ondergrondse' zat en onder meer contacten onderhield met Sophie en Hans Scholl van de groep Die Weisse Rose. Hij heeft de tijd in kwestie als volwassene direct meebeleefd en had daardoor een positie met veel voordelen ten opzichte van anderen, die ver na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog hun producten hebben afgeleverd, al hadden die weer het voordeel van de afstand(elijkheid) en het eventueel grotere aantal invalshoeken.


Harnacks film wordt aangekondigd als historisch drama, dat een reconstructie biedt van de aanslag op Hitler, die was voorbereid door Claus Stauffenberg en op 20 juli 1944 in praktijk werd gebracht. Wolfgang Preiss (1910-2002), Annemarie Düringer (geb. 1925) en Robert Freitag (geb. 1916) spelen daarin de hoofdrollen. Deze film wordt uitgezonden door het ZDF en begint om 00:10 uur en duurt tot 01:45 uur.

Stauffenberg
Het op feiten gebaseerde oorlogsdrama Stauffenberg is een speelfilm uit 2004, geregisseerd door Jo Baier (geb. 1949), waarin eveneens een beeld wordt geschetst van de Opstand van het Geweten — ruim een decennium nadat de Incarnatie van het Beest uit de Afgrond — in het lichaam van een extreem verwrongen geest — bezit van Duitsland en zijn tachtig miljoen inwoners had genomen. Hierin spelen, en dat ligt voor de hand, veel jongere acteurs — allen Duits en geboren na de Tweede Wereldoorlog de hoofdrollen: Sebastian Koch (geb. 1962), Ulrich Tukur (geb. 1957) en Hardy Krüger junior (geb. 1968), en gelukkig zijn bij geen van deze drie protagonisten Hollywood-invloeden te bespeuren.
Op de DVD-versie van de film staat als ondertitel Aufstand der Generäle. Op de info-pagina daarover wordt gerefereerd aan een alternatieve titel: Operation Valkyrie. Dat laatste begrip is eveneens de titel geworden van alweer een andere, nieuwere versie, die door Hollywood en een extreem ambitieuze sektariër werd geïnitieerd, maar gelukkig vooralsnog op de plank is blijven liggen. Zie daartoe onze eerdere bijdrage op deze site.
Sebastian Koch heeft gedurende het afgelopen decennium ook in andere speelfilms de rol van een leidende figuur binnen het Derde Rijk op zich genomen, zoals die van architect Albert Speer in de Speer und Er, eveneens uit 2004, geregisseerd door Heinrich Breloer. Hetzelfde geldt voor Ulrich Tukur, die de rol van de theoloog Dietrich Bonhoeffer — die zich nadrukkelijk als tegenstander van het Derde Rijk heeft geprofileerd — op zich heeft genomen in de rolprent Bonhoeffer uit 2000, van regisseur Eric Till.
Stauffenberg, als televisiefilm geproduceerd voor, en in het jaar van ontstaan uitgezonden door, de ARD, begint vrijdag 18 juli om 23:30 uur en heeft de klassieke speelduur van negentig minuten.
____________
Afbeeldingen
1. Stauffenberg-postzegel van 20 eurocent, in 1964 uitgegeven door de Deutsche Bundespost.
2. Scène uit Der 20. Juli van Falk Harnack. Geheel rechts Wolfgang Preiss als Claus von Schenk Graf Stauffenberg.
3. Voorplat van de DVD-versie van Stauffenberg (Jo Baier) met Sebastian Koch in de titelrol.